Η αναφορά του Θουκυδίδη για τη μαζική εξαφάνιση 2000 ειλώτων
Ο Θουκυδίδης αναφέρει πως το 424 οι Σπαρτιάτες δολοφόνησαν 2000 είλωτες από τους πιο εύρωστους που είχαν προσφέρει τις υπηρεσίες τους στην πόλη. Ο αριθμός είναι εντυπωσιακά μεγάλος και η πληροφορία είναι η μοναδική που διαθέτουμε.
Αν πράγματι συνέβη κάτι τέτοιο προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι κανείς άλλος αρχαίος συγγραφέας δεν κάνει έστω και τον παραμικρό υπαινιγμό στο συμβάν.
Ο Πλούταρχος που φαίνεται να είχε υπόψη του την πληροφορία θεωρούσε πως κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Έκπληξη επίσης προκαλεί και η παντελής απουσία διαμαρτυρίας εκ μέρους των ειλώτων, η οικειοθελής προσέλευσή τους να πολεμήσουν μαζί με τους Σπαρτιάτες λίγο καιρό αργότερα καθώς και η ικανότητα και η πρακτική δυνατότητα υλοποίησης ενός τέτοιου σχεδίου των Σπαρτιατών να εξαφανίζουν αθόρυβα 2000 άτομα χωρίς κανείς να το αντιληφθεί και χωρίς καμία συνέπεια. Έχοντας υπόψη επίσης τους 700 του Βρασίδα και τους νεοδαμώδεις στο Λέπρεο είναι πιθανό ο Θουκυδίδης κάτι άλλο να εννοούσε ή σε κάτι άλλο να αναφερόταν.
Η μαρτυρία του Πλουτάρχου για την ετήσια κήρυξη του πολέμου
Μόνο ο Πλούταρχος αναφέρει πως σύμφωνα με τον Αριστοτέλη κάθε χρόνο οι έφοροι κήρυσσαν τον πόλεμο στους είλωτες, έτσι ώστε να θεωρείται νόμιμος ο φόνος τους. Καμία άλλη πηγή δεν αναφέρει κάτι τέτοιο ούτε ο ίδιος ο Αριστοτέλης όταν στα Πολιτικά του όταν πραγματεύεται το θέμα της ειλωτείας. Το γεγονός αυτό κάνει δυσκολότερη την παραδοχή αυτής της πληροφορίας η οποία εκ πρώτης απόψεως φαντάζει σημαντική. Συχνά μάλιστα η κήρυξη πολέμου έχει συνδεθεί με την Κρυπτεία ως φόνο ειλώτων ώστε να μην επιφέρει η δολοφονία ανθρώπων το μίασμα του φονιά στην πόλη.
Ίσως δεν πρέπει να υπερεκτιμήσουμε την αναφορά αυτή του Πλούταρχου.
Η μαρτυρία του Πλουτάρχου για την ετήσια κήρυξη του πολέμου
Μόνο ο Πλούταρχος αναφέρει πως σύμφωνα με τον Αριστοτέλη κάθε χρόνο οι έφοροι κήρυσσαν τον πόλεμο στους είλωτες, έτσι ώστε να θεωρείται νόμιμος ο φόνος τους. Καμία άλλη πηγή δεν αναφέρει κάτι τέτοιο ούτε ο ίδιος ο Αριστοτέλης όταν στα Πολιτικά του όταν πραγματεύεται το θέμα της ειλωτείας. Το γεγονός αυτό κάνει δυσκολότερη την παραδοχή αυτής της πληροφορίας η οποία εκ πρώτης απόψεως φαντάζει σημαντική. Συχνά μάλιστα η κήρυξη πολέμου έχει συνδεθεί με την Κρυπτεία ως φόνο ειλώτων ώστε να μην επιφέρει η δολοφονία ανθρώπων το μίασμα του φονιά στην πόλη.
Ίσως δεν πρέπει να υπερεκτιμήσουμε την αναφορά αυτή του Πλούταρχου.
Η ετήσια κήρυξη πολέμου σε έναν πληθυσμό που αποτελεί ταυτόχρονα υπήκοο, δούλο, εργάτη γης, αγρότη και φυσικό σύμμαχο στις δύσκολες στιγμές είναι αρκετά παράδοξη όσο και πρωτόγνωρη. Αν όμως δεχθούμε παρά τη σιωπή των πηγών ότι κάτι τέτοιο πράγματι συνέβαινε, τότε για να έχει μια ιστορική εξήγηση θα πρέπει χρονικά να τοποθετηθεί στην περίοδο που ακολουθεί την ήττα στα Λεύκτρα και την απώλεια της Μεσσηνίας περίοδο που συμπίπτει με την εποχή του Αριστοτέλη. Δηλαδή οι Σπαρτιάτες κηρύσσουν συμβολικά αλλά και ουσιαστικά τον πόλεμο στο νεοϊδρυθέν από τους Θηβαίους κράτος των Μεσσηνίων.(και όχι απαραίτητα στους είλωτες) στέλνοντας ένα μήνυμα με δύο αποδέκτες: στους ίδιους τους Σπαρτιάτες ότι δεν πρέπει να παραιτηθούν από τις διεκδικήσεις τους να επανακτήσουν την Μεσσηνία την οποία έχασαν και η οποία τους ανήκει δικαιωματικά, και στους Μεσσήνιους δηλώνοντάς τους την αντίθεσή τους προς το νέο καθεστώς της Μεσσηνίας. Άλλωστε οι Σπαρτιάτες ποτέ δεν συμβιβάστηκαν και μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους δεν έπαψαν να διεκδικούν την επανάκτηση της Μεσσηνίας.
Re: H ΚΡΥΠΤΕΙΑ
Το κοινωνικό καθεστώς των ειλώτων
Οι είλωτες καλλιεργούσαν τη γη, έδιναν ένα μέρος της παραγωγής τους στον Σπαρτιάτη και κρατούσαν το υπόλοιπο για τον εαυτό τους. Δεν γνωρίζουμε ακριβή ποσοστά είναι βέβαιο όμως ότι ένα μέρος της σοδειάς άνηκε στους τους ίδιους.. Αυτό σε θέματα διαβίωσης τους επέτρεπε να συντηρούνται και να μην εξαρτώνται από τους ομοίους κυρίους τους και ενδεχομένως να πλουτίζουν, όπως τουλάχιστον προκύπτει από την ύπαρξη πλουσίων ειλώτων που ήταν σε θέση να αγοράσουν τον εξοπλισμό του οπλίτη ή να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Τούτο δηλώνει την ύπαρξη μια άμεσης, διαρκούς και αμοιβαίου οικονομικού συμφέροντος συναλλαγής μεταξύ ομοίου και είλωτα. Για τους είλωτες ήταν ζήτημα επιβίωσης, ενώ για τους ομοίους ζήτημα πολιτικής ύπαρξης αφού από την εκμετάλλευση της γης από τον είλωτα εξαρτιόνταν η διατήρησή τους στην πολιτική κοινότητα.
Οι είλωτες ήταν συνεπώς ένας εξαρτημένος αγροτικός πληθυσμός, καλλιεργητές γης που αποκομίζουν οικονομικά οφέλη από την εκμετάλλευση της, με ίδια καταγωγή και γλώσσα που μπορούν να αυτοαναπαράγονται ως κοινωνική ομάδα. Δεν ανήκουν ατομικά στον κάθε όμοιο δεν αποτελούν μέρος της ιδιοκτησίας του. Αυτό σημαίνει ότι ο όμοιος δεν έχει κανένα δικαίωμα ούτε να τον απελευθερώνει ούτε να τον πουλά, ούτε βέβαια να τον σκοτώνει ούτε καν να τον μεταφέρει σε άλλο μέρος χωρίς την άδεια των αρχών. Αυτό δηλώνει πως την εξουσία ασκούσε η πόλη και όχι προσωπικά ο κάθε όμοιος χωρίς βέβαια αυτό να αναιρεί τις ιδιαίτερες σχέσεις που ανέπτυσσε μαζί του. Έξω μάλιστα από τα σύνορα της σπαρτιατικής επικράτειας αντιμετωπίζονταν από τους άλλους Έλληνες ως ελεύθεροι.
Με το να ανήκουν λοιπόν στην πόλη και όχι σε κάποιο άτομο δεν ήταν εκτεθειμένοι στις ιδιοτροπίες του εκάστοτε του ιδιοκτήτη. Υπό αυτό το πρίσμα η θέση των ειλώτων που διαθέτουν αγαθά και οικογένεια και δεν αποτελούν περιουσιακό στοιχείο ενός ιδιώτη, σε σχέση με τους δούλους/εμπόρευμα παρουσιάζεται περισσότερο πλεονεκτική.
Πρέπει να πούμε ότι καμία ελληνική πόλη δεν ρύθμιζε ούτε συναρτούσε τις σχέσεις και τα δικαιώματα των πολιτών της ή ακόμα περισσότερο το πολίτευμά της ή το περιεχόμενο του κοινωνικού της προσανατολισμού με βάση το καθεστώς των δούλων της. Η δουλεία είναι ένας κοινός τόπος της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας, η οποία δεν την εμπόδισε να αλλάζει όποτε έκρινε τις κοινωνικές και πολιτικές της δομές. Το να δεχόμαστε ότι η Σπάρτη αποτελεί εξαίρεση αυτού του κανόνα ερχόμαστε σε κατάφορη αντίθεση με όσα επικρατούσαν όχι μόνο στον αρχαίο ελληνικό κόσμο αλλά και στην ίδια τη Σπάρτη. Σε πολιτειακό ή κοινωνικό επίπεδο η ειλωτεία δεν επηρέασε τις επιλογές της Σπάρτης ως προς τη μορφή ή τη λειτουργία του πολιτεύματός της. >Δεν εμπόδισε λοιπόν τους Σπαρτιάτες να μεταβάλουν την πολιτειακή και κοινωνική τους δομή ούτε να ασκήσουν επεκτατική πολιτική ούτε ασφαλώς να ασκήσουν την ηγεμονία της Ελλάδας ούτε βέβαια να μειώνουν άφοβα τον αριθμό των πολιτών τους.
Επίσης αν η σπαρτιατική κοινωνία ήταν πράγματι αποκλειστικά και μόνο προσανατολισμένη στον πόλεμο επειδή φοβόταν τον εξαρτημένο της αγροτικό πληθυσμό ή γιατί έπρεπε συνεχώς να τον ελέγχει, θα έπρεπε αν όχι να τον ενισχύει, τουλάχιστον να διατηρεί τις στρατιωτικές της δυνάμεις και όχι να τις μειώνει σε τέτοιον βαθμό που για τις πολεμικές της επιχειρήσεις ή και για την άμυνα της ίδιας της πόλης να εξαρτάται από τον υπόδουλο αγρότη της τον οποίο θεωρητικά έπρεπε να επιτηρεί. Σε ότι αφορά τέλος τη μη ενασχόληση των πολιτών με χειρωνακτικές ή αγροτικές εργασίες (με τη μορφή του εργάτη ή του επιστάτη) δεν αποτελεί κάποια σπαρτιατική πρωτοτυπία ούτε είναι δηλωτικό ενός στρατιωτικού προσανατολισμού της κοινωνίας. Είναι κοινό γνώρισμα των ολιγαρχικών πολιτευμάτων και κυρίως αποτελεί γνώρισμα και κληροδότημα της αριστοκρατία
www.fotavgeia.blogspot.com
Re: H ΚΡΥΠΤΕΙΑ
Το κοινωνικό καθεστώς των ειλώτων
Οι είλωτες καλλιεργούσαν τη γη, έδιναν ένα μέρος της παραγωγής τους στον Σπαρτιάτη και κρατούσαν το υπόλοιπο για τον εαυτό τους. Δεν γνωρίζουμε ακριβή ποσοστά είναι βέβαιο όμως ότι ένα μέρος της σοδειάς άνηκε στους τους ίδιους.. Αυτό σε θέματα διαβίωσης τους επέτρεπε να συντηρούνται και να μην εξαρτώνται από τους ομοίους κυρίους τους και ενδεχομένως να πλουτίζουν, όπως τουλάχιστον προκύπτει από την ύπαρξη πλουσίων ειλώτων που ήταν σε θέση να αγοράσουν τον εξοπλισμό του οπλίτη ή να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Τούτο δηλώνει την ύπαρξη μια άμεσης, διαρκούς και αμοιβαίου οικονομικού συμφέροντος συναλλαγής μεταξύ ομοίου και είλωτα. Για τους είλωτες ήταν ζήτημα επιβίωσης, ενώ για τους ομοίους ζήτημα πολιτικής ύπαρξης αφού από την εκμετάλλευση της γης από τον είλωτα εξαρτιόνταν η διατήρησή τους στην πολιτική κοινότητα.
Οι είλωτες ήταν συνεπώς ένας εξαρτημένος αγροτικός πληθυσμός, καλλιεργητές γης που αποκομίζουν οικονομικά οφέλη από την εκμετάλλευση της, με ίδια καταγωγή και γλώσσα που μπορούν να αυτοαναπαράγονται ως κοινωνική ομάδα. Δεν ανήκουν ατομικά στον κάθε όμοιο δεν αποτελούν μέρος της ιδιοκτησίας του. Αυτό σημαίνει ότι ο όμοιος δεν έχει κανένα δικαίωμα ούτε να τον απελευθερώνει ούτε να τον πουλά, ούτε βέβαια να τον σκοτώνει ούτε καν να τον μεταφέρει σε άλλο μέρος χωρίς την άδεια των αρχών. Αυτό δηλώνει πως την εξουσία ασκούσε η πόλη και όχι προσωπικά ο κάθε όμοιος χωρίς βέβαια αυτό να αναιρεί τις ιδιαίτερες σχέσεις που ανέπτυσσε μαζί του. Έξω μάλιστα από τα σύνορα της σπαρτιατικής επικράτειας αντιμετωπίζονταν από τους άλλους Έλληνες ως ελεύθεροι.
Με το να ανήκουν λοιπόν στην πόλη και όχι σε κάποιο άτομο δεν ήταν εκτεθειμένοι στις ιδιοτροπίες του εκάστοτε του ιδιοκτήτη. Υπό αυτό το πρίσμα η θέση των ειλώτων που διαθέτουν αγαθά και οικογένεια και δεν αποτελούν περιουσιακό στοιχείο ενός ιδιώτη, σε σχέση με τους δούλους/εμπόρευμα παρουσιάζεται περισσότερο πλεονεκτική.
Πρέπει να πούμε ότι καμία ελληνική πόλη δεν ρύθμιζε ούτε συναρτούσε τις σχέσεις και τα δικαιώματα των πολιτών της ή ακόμα περισσότερο το πολίτευμά της ή το περιεχόμενο του κοινωνικού της προσανατολισμού με βάση το καθεστώς των δούλων της. Η δουλεία είναι ένας κοινός τόπος της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας, η οποία δεν την εμπόδισε να αλλάζει όποτε έκρινε τις κοινωνικές και πολιτικές της δομές. Το να δεχόμαστε ότι η Σπάρτη αποτελεί εξαίρεση αυτού του κανόνα ερχόμαστε σε κατάφορη αντίθεση με όσα επικρατούσαν όχι μόνο στον αρχαίο ελληνικό κόσμο αλλά και στην ίδια τη Σπάρτη. Σε πολιτειακό ή κοινωνικό επίπεδο η ειλωτεία δεν επηρέασε τις επιλογές της Σπάρτης ως προς τη μορφή ή τη λειτουργία του πολιτεύματός της. >Δεν εμπόδισε λοιπόν τους Σπαρτιάτες να μεταβάλουν την πολιτειακή και κοινωνική τους δομή ούτε να ασκήσουν επεκτατική πολιτική ούτε ασφαλώς να ασκήσουν την ηγεμονία της Ελλάδας ούτε βέβαια να μειώνουν άφοβα τον αριθμό των πολιτών τους.
Επίσης αν η σπαρτιατική κοινωνία ήταν πράγματι αποκλειστικά και μόνο προσανατολισμένη στον πόλεμο επειδή φοβόταν τον εξαρτημένο της αγροτικό πληθυσμό ή γιατί έπρεπε συνεχώς να τον ελέγχει, θα έπρεπε αν όχι να τον ενισχύει, τουλάχιστον να διατηρεί τις στρατιωτικές της δυνάμεις και όχι να τις μειώνει σε τέτοιον βαθμό που για τις πολεμικές της επιχειρήσεις ή και για την άμυνα της ίδιας της πόλης να εξαρτάται από τον υπόδουλο αγρότη της τον οποίο θεωρητικά έπρεπε να επιτηρεί. Σε ότι αφορά τέλος τη μη ενασχόληση των πολιτών με χειρωνακτικές ή αγροτικές εργασίες (με τη μορφή του εργάτη ή του επιστάτη) δεν αποτελεί κάποια σπαρτιατική πρωτοτυπία ούτε είναι δηλωτικό ενός στρατιωτικού προσανατολισμού της κοινωνίας. Είναι κοινό γνώρισμα των ολιγαρχικών πολιτευμάτων και κυρίως αποτελεί γνώρισμα και κληροδότημα της αριστοκρατία
www.fotavgeia.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου