Του Βασίλη Κοψαχείλη, Διεθνολόγου
Η Συμφωνία Sykes-Picot (1916) καθόρισε την τύχη των Μεσανατολικών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τις σφαίρες επιρροής στην περιοχή μεταξύ των κυριότερων μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Αυτή η συμφωνία μετά το 1990, σταδιακά de facto αναθεωρείται, και με αφορμή διάφορες εξελίξεις στην περιοχή, ο χάρτης του Λεβάντε μεταβάλλεται και αναδιατάσσεται σε νέα κρατικά μορφώματα και νέες σφαίρες επιρροής.
Ακολούθως, η Συνθήκη της Λωζάννης (1923) διευθέτησε την τύχη των Βαλκανικών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και καθόρισε τα σύνορα μεταξύ του Ελληνικού και του νέου τότε Τουρκικού κράτους. Αργότερα, με τη Συνθήκη των Παρισίων (1947) προσαρτήθηκαν στην Ελληνική επικράτεια και τα Δωδεκάνησα. Από το 1973 και μετά, με αφορμή διάφορα γεγονότα και εξελίξεις, επίσης οι Συνθήκες Λωζάννης και Παρισίων συστηματικά αμφισβητούνται μέχρι να επιτευχθεί η de facto αναθεώρησή τους.
Επίκεντρο της αναθεωρητικής στρατηγικής της Τουρκίας και των υποστηρικτών της είναι το Αιγαίο, ωστόσο η αναθεωρητική συμπεριφορά δεν εξαντλείται μόνο εκεί. Άξονας ενεργοποίησης των αναθεωρητικών συμπεριφορών αποτελεί η πολιτική, νομική και επιχειρηματική συζήτηση στην Ελλάδα περί τα ενδεχόμενα ενεργειακά αποθέματα του Αιγαίου. Η σταδιακή κλιμάκωση της αναθεωρητικής συμπεριφοράς της Τουρκίας υποδαυλίζεται από την πολιτική απροθυμία, την έλλειψη σοβαρού σχεδιασμού και την απουσία του κατάλληλου μείγματος εξοπλισμών από την Ελληνική πλευρά, για την υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.
Η προσπάθεια αμφισβήτησης των Ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο ξεκίνησε το 1973, αμέσως μετά την απόφαση του δικτατορικού καθεστώτος να προχωρήσει σε έρευνες για ανεύρεση αποθεμάτων υδρογονανθράκων στο Β.Α. Αιγαίο. Ακολούθησε ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη και η Κυπριακή τραγωδία.
Με μια πράξη απύθμενης στρατηγικής μυωπίας, την ώρα που η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ απολαμβάνει συντριπτικά υπέρ της, πλεονεκτήματα στον έλεγχο του Αιγαίου, αποφασίζει η κυβέρνηση Καραμανλή να αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ ως όφειλε προκειμένου να καλύψει το κενό που άφησε η Ελληνική αποχώρηση, δίνει τα Ελληνικά δικαιώματα στην Τουρκία. Αποτέλεσμα; Στη διαπραγμάτευση για επανένταξη της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, που έγινε τελικά το 1980, δεν απαιτήθηκε από την Ελληνική πλευρά η επιστροφή στο status quo ante, και πολλά παλιά Ελληνικά δικαιώματα παρέμειναν υπο Τουρκικό έλεγχο.
Η επόμενη πράξη του δράματος παίζεται με την κρίση του Μάρτη του 1987. Η Τουρκία διεκδικεί παράνομα δικαιώματα έρευνας για υδρογονάνθρακες στο Αιγαίο. Η κρίση καταλήγει στο να τεθεί «ζήτημα Αιγαίου» και στις συμφωνίες Παπούλια-Γιλμάζ.
Δέκα χρόνια μετά, στήνεται το σκηνικό των Ιμίων που σέρνει την ταπεινωμένη Ελληνική πλευρά στην αναγνώριση λόγου και ρόλου της Τουρκίας στα Ελληνικά συμφέροντα, όπου καταλήγει η όλη κατάσταση σε πολιτικό «γκριζάρισμα» ευαίσθητων ζωνών και περιοχών στο Αιγαίο.
Έκτοτε, η αμφισβήτηση της Τουρκίας στο Αιγαίο εντείνεται, ενώ παράλληλα το ΝΑΤΟ, για άλλους – τεχνοκρατικούς και επιχειρησιακούς – λόγους, θεωρεί ενιαίο επιχειρησιακό χώρο το Αιγαίο και αστείο διμερές θέμα τις παραβιάσεις του FIR Αθηνών από Τουρκικά μαχητικά.
Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια περίοδο όπου τον κυρίαρχο ρόλο εντός του ΝΑΤΟ τον έχουν οι ΗΠΑ. Η κατάσταση αυτή εντός της Συμμαχίας αλλά και ευρύτερα μεταβάλλεται σταδιακά, από το 2009 μέχρι σήμερα.
Θα έχει πολύ ενδιαφέρον για τον ιστορικό του μέλλοντος να ερευνήσει πώς το 2009-10 φεύγουν ξαφνικά τα φώτα της αρνητικής δημοσιότητας από την άθλια χρηματοπιστωτική κατάσταση που επικρατεί στις ΗΠΑ, με το παγκόσμιο ενδιαφέρον να επικεντρώνεται στην κρίση χρέους στην Ευρώπη, με παράλληλη μετακίνηση του κέντρου ισχύος από τις Βρυξέλλες στο Βερολίνο.
Στην πραγματικότητα αυτό σημαίνει ότι από το 2009 έχουμε τη διαμόρφωση μιας νέας ισορροπίας ισχύος στις Ευρω-Ατλαντικές σχέσεις, που μεταφράζεται σε ισόρροπη συνδιαχείριση των αμυντικών και οικονομικών θεμάτων μεταξύ των ΗΠΑ και της Γερμανίας (ως ηγεμονικής δύναμης στην Ε.Ε.).
Τα φώτα της αρνητικής δημοσιότητας πλέον στην Ευρώπη φωτίζουν πρωτίστως την χώρα μας ως τον αδύναμο και προβληματικό κρίκο του Ευρωσυστήματος. Και ξαφνικά διάφοροι εγχώριοι κύκλοι ανασύρουν το ζήτημα των πιθανολογούμενων Ελληνικών υδρογονανθράκων ως τη λύση στο οικονομικό αδιέξοδο της χώρας. Αμφιλεγόμενες μελέτες βλέπουν το φως της δημοσιότητας ότι τάχα η Ελλάδα στο Αιγαίο είναι «λίμνη πετρελαίου» και ότι για να μπορέσει να ασκήσει νόμιμα το δικαίωμά της για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων πρέπει να ανακηρύξει ΑΟΖ. Φυσικά, με την αυστηρή νομική έννοια, η Ελλάδα είχε και έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει.
Όμως τα πράγματα στις διεθνείς σχέσεις ακολουθούν διαφορετική λογική από αυτή των νομικών επιχειρημάτων. Στις διεθνείς σχέσεις είναι δικό σου ότι μπορείς πολιτικά, νομικά και στρατιωτικά να υπερασπιστής και να διατηρήσεις. Και την ώρα που ήδη υπάρχει ζήτημα διατήρησης του αξιόμαχου των ΕΕΔ εν μέσω σφοδρής οικονομικής κρίσης και αδιέξοδων προγραμμάτων λιτότητας, την ώρα που σε καλύτερες εποχές η Ελλάδα δεν τόλμησε να ανατρέψει το απαράδεκτο Τουρκικό casus belli για επέκταση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων στο Αιγαίο από τα 6 στα 12 ν.μ., την ώρα της κρίσης όλοι συζητούν για ΑΟΖ, δηλαδή την υπεράσπιση μιας οικονομικής ζώνης στις θάλασσες που μας περιβάλλουν, που εκτίνεται ως τα 200 ν.μ. Με τι μέσα άραγε και με ποιες πολιτικές περίμεναν να υπερασπιστούμε αυτόν το νέο μαξιμαλιστικό στόχο;
Χάρτες της Ελληνικής ΑΟΖ άρχισαν να κυκλοφορούν και ολόκληρες πολιτικές στρατηγικές βασίστηκαν πάνω στην ανακήρυξη ΑΟΖ. Το ζήτημα είναι ότι α) δεν υπήρχε καμία πραγματική πολιτική βούληση για να στηριχθεί μια τέτοια στρατηγική, β) δεν υπήρχαν τα απαραίτητα μέσα και πόροι για να υλοποιηθεί μια τέτοια στρατηγική, γ) υπήρχε οριακή διεθνής νομιμοποίηση για την υλοποίηση μιας τέτοιας στρατηγικής, και δ) η Ελληνική λαϊκιστική ρητορεία περί ΑΟΖ έδωσε επιχειρήματα στην Τουρκική πλευρά και τους συνοδοιπόρους της ότι τελικά η Ελλάδα είναι ο αναθεωρητικός παράγοντας στην περιοχή.
Χωρίς κέρδος κάναμε πάλι ζημιά, ζημιά στους εαυτούς μας.
Με τα νέα δεδομένα μετά την Ουκρανική κρίση, το ΝΑΤΟ βλέπει και πάλι τη Ρωσία ως απειλή. Με την δυναμική παρέμβαση της Ρωσίας στην Συριακή κρίση, ο θαλάσσιος δίαυλος Στενά Βοσπόρου – Αιγαίο – Ν.Α. Μεσόγειος, αποκτά ιδιαίτερη σημασία στους Νατοϊκούς σχεδιασμούς.
Με αφορμή λοιπόν, την «αναθεωρητική» Ελληνική συμπεριφορά στην περιοχή (αναθεωρητική συμπεριφορά που αυξάνει κάθετα την Ελληνική ισχύ έναντι της Τουρκικής και άρα ανατρέπει τους υφιστάμενους Νατοϊκούς σχεδιασμούς την ώρα που η νέα Ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί και ανοίγματα προς τη Ρωσία), τα νέα δεδομένα στις σχέσεις ΝΑΤΟ – Ρωσία, και της ανάγκης της Γερμανίας να ξεφορτωθεί η ίδια και η Ε.Ε. το κόστος διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών στο Αιγαίο επιμερίζοντας το φορτίο και στο ΝΑΤΟ, με την Γερμανο-Τουρκική πρόταση που υιοθετήθηκε τελικά από το ΝΑΤΟ, το καθεστώς του Αιγαίου ουσιαστικά περνά από τον Ελληνικό έλεγχο σε ένα de facto διεθνή έλεγχο, με ότι αυτό συνεπάγεται για την κατάσταση που θα προκύψει de jure σε μερικές δεκαετίες.
Μιλάμε για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης; Η ιστορία θα δείξει…
http://www.medintelligence.org/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου