Οι διαταραχές της αγνωσίας

Αrt2184 Κυριακή 15 Ιανουαρίου 2017

Οι διαταραχές της αγνωσίαςγράφτηκε από τον Τρωγλοδύτη Trenaki TouTromou

Μερικές φορές οι εγκεφαλικές βλάβες μπορούν να επηρεάσουν στοιχεία της αισθήσεως, όπως τη δυνατότητα διαπίστωσης της ύπαρξης ή μη φωτός, την εξακρίβωση αλλαγών στην αντίθεση, τη διάκριση μεταξύ σχημάτων (διαχωρισμό σχημάτων) ή τη χρωματική αντίληψη. Σύμφωνα με τον Bauer (1993), ο κλασικός ορισμός της αγνωσίας είναι: «αδυναμία αναγνώρισης, που δε μπορεί να αποδοθεί σε προφανή αισθητηριακά ελλείμματα, (νοητική έκπτωση, διαταραχές της προσοχής, λάθη κατονομασίας οφειλόμενα σε αφασικές διαταραχές) ή μη εξοικείωση με αισθητηριακά παρουσιαζόμενα ερεθίσματα».

Ασθενείς, που δε διαθέτουν χρωματική αντίληψη, παρουσιάζουν αχρωματοψία και περιγράφουν τον κόσμο σαν αποχρωματισμένο ή γκρίζο. Η κλασική διάγνωση της αγνωσίας παραπέμπει στην απουσία αυτών των αισθητηριακών διαταραχών. Το βικιλεξικό, αν βοηθάει, αναφέρει ότι πρόκειται για την απώλεια της ικανότητας αναγνώρισης προσώπων, σχημάτων, ήχων, οσμών κλπ λόγω αδυναμίας του εγκεφάλου να επεξεργαστεί τα ερεθίσματα που λαμβάνονται από κάποιο αισθητήριο όργανο (πρόκειται δηλαδή για βλάβη του ίδιου του εγκεφαλικού φλοιού και όχι των αισθητηρίων οργάνων).





Από τις αγνωσίες, οι συνηθέστερα μελετώμενες είναι η οπτική αγνωσία, η ακουστική αγνωσία, η προσωποαγνωσία, η χωροαγνωσία και η απτική αγνωσία, ενώ συνήθως παρατηρείται σαφής διάκριση ανά κατηγορία.

Οπτική αγνωσία

Στην οπτική αγνωσία υπάρχει σοβαρή αδυναμία αναγνώρισης οπτικών ερεθισμάτων, παρά την ύπαρξη πλήρων αισθητηριακών ικανοτήτων. Σύμφωνα με τον Lissauer, η αγνωσία παρουσιάστηκε με δύο διακριτές μορφές: την αντιληπτική αγνωσία και τη συνειρμική αγνωσία. Η αντιληπτική αγνωσία, περιγράφει την αδυναμία αναγνώρισης οπτικών αντικειμένων που οφείλεται σε διαταραχή της αντιληπτικής διαδικασίας. Η συνειρμική αγνωσία, ωστόσο, περιγράφεται σαν διαταραχή, στην οποία η αντίληψη είναι σχετικά φυσιολογική, αλλά η διεργασία συσχέτισης των αντιληπτικών χαρακτηριστικών ενός αντικειμένου, έτσι ώστε να γίνει αντιληπτό σαν σύνολο, είναι ελλειμματική. Η συνειρμική αγνωσία είναι σπάνια και μερικές φορές συναντάται σε συνδυασμό με άλλες αγνωσίες (όπως η αδυναμία αναγνώρισης προσώπων και χρωμάτων), σε βαθμό μάλιστα που η ύπαρξή της έχει αμφισβητηθεί.



Οπτική αφασία

Μια συσχετιζόμενη με τη συνειρμική αγνωσία διαταραχή, είναι η οπτική αφασία, στην οποία είναι ελλειμματική η κατονομασία, αλλά όχι και η αναγνώριση οπτικών ερεθισμάτων. Η διαταραχή διαφέρει από την «ανομία», δηλαδή την αδυναμία κατονομασίας των αντικειμένων, επειδή η ορθή αναγνώριση εδώ είναι εφικτή με άλλου είδους αίσθηση. Η σχετική ανεξαρτησία αυτών των δύο διαταραχών, της συνειρμικής αγνωσίας και της οπτικής αφασίας, έχει αμφισβητηθεί, με την οπτική αφασία να υποστηρίζεται ότι είναι μια ελαφρύτερη μορφή της συνειρμικής αγνωσίας.



Αγνωσία χρωμάτων

Αναφέρεται στην αδυναμία κατονομασίας χρωμάτων παρά το ότι η ικανότητα διάκρισης των ασθενών είναι ανέπαφη. Μπορεί οι ασθενείς να μη μπορούν να κατατάξουν τις αποχρώσεις ενός χρώματος στην ίδια γενική χρωματική κατηγορία ή να μη μπορούν να προσθέσουν χρώματα με το σωστό τρόπο σε μια εικόνα. Επίσης, δεν είναι ικανοί να δείξουν το χρώμα που κατονομάζει ο εξεταστής ή αντίθετα, να κατονομάσουν το χρώμα που εκείνος δείχνει. Τα τρία σύνδρομα της χρωματικής αγνωσίας είναι η κεντρική αχρωματοψία (δυσχρωματοψία), η χρωματική ανομία και η ειδική χρωματική αφασία.



Προσωποαγνωσία

Πάμε σε ενδιαφέρον γενικό ρεζουμέ. Χωρίς να αναφερθούμε στον εντοπισμό της εγκεφαλικής βλάβης, να αναφερθούμε γενικότερα στη σημασία της αναγνώρισης προσώπων. Ακόμα και τα μωρά μισή ώρα μετά τη γέννησή τους έχουν την ικανότητα να στρέφονται προς τα πρόσωπα. Κάποιοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι το οπτικό σύστημα του βρέφους είναι προσαρμοσμένο ώστε να επεξεργάζεται ερεθίσματα χαμηλής χωρικής συχνότητας (γιατί έχουν μικρή οπτική οξύτητα) και η πιο εξειδικευμένη οπτική επεξεργασία, όπως η ανάλυση των φυσιογνωμιών, ακολουθεί αργότερα. Η ανάπτυξη αυτή συνεχίζει μέχρι την ηλικία των 10 ετών περίπου. Η αναγνώριση, επομένως, των προσώπων είναι σημαντική για εμάς. Το πρόσωπο μπορεί να φέρει σημαντικές κοινωνικές πληροφορίες και μηνύματα που μπορούν να εξάγουν συμπεράσματα και απαντήσεις από εμάς και να μεταβάλλουν την συμπεριφορά μας.



Η πιο γνωστή και αξιόπιστη αναγνωριστικά βάση στην κατηγοριοποίηση μιας δυσλειτουργίας, είναι η προσωποαγνωσία. Το 1947 ο Bodamer ανέφερε τρεις ασθενείς, οι οποίοι παρουσίαζαν δυσκολία στην αναγνώριση προσώπων, μπορούσαν ωστόσο κανονικά να αναγνωρίζουν αντικείμενα. Αυτό το φαινόμενο το ονόμασε προσωποαγνωσία (αδυναμία αναγνώρισης προσώπων)και το θεώρησε σαν ιδιαίτερη νευρολογική διαταραχή. Αργότερα, οι Hecaen και Angelregues (1962), ανέφεραν 22 περιστατικά προσωποαγνωσίας, όπου ασθενείς δε μπορούσαν να αναγνωρίσουν τα πρόσωπα ατόμων που ήταν γνώριμοί τους από παλιά (σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και τα δικά τους). Ένας ασθενής κοιτώντας τη φωτογραφία του γάμου του είπε: «Να δυο άνθρωποι, ο ένας αν κρίνω από τη σιλουέτα πρέπει να είναι η σύζυγός μου, αν είναι η σύζυγός μου τότε ο άλλος πρέπει να είμαι εγώ». Οι ασθενείς παρά την αδυναμία αναγνώρισης προσώπων, είναι σε θέση να αναγνωρίσουν άτομα από τη φωνή, τα ενδύματα ή σημεία σε άλλα μέρη του σώματος. Μερικές φορές περιγράφουν τα πρόσωπα σαν παραμορφωμένα, συγκεχυμένα ή επίπεδα. Πάντως, παρ’ όλα αυτά, οι ασθενείς αναγνωρίζουν ότι αυτό που βλέπουν είναι ένα πρόσωπο και μπορούν να αντιληφθούν πότε βλέπουν ένα άλλο διαφορετικό πρόσωπο.



Ένα από τα πιο γνωστά περιστατικά προσωποαγνωσίας αναφέρεται από τον Sacks (1985). Ο Δρ. Ρ «ο άνθρωπος που πέρασε τη γυναίκα του για καπέλο» είχε βαριά μορφή προσωποαγνωσίας. Σύμφωνα με τον Sacks, «έβλεπε πρόσωπα εκεί που δεν υπήρχαν: ακριβώς σαν τον Magoo των περιοδικών, όταν περπατούσε στο δρόμο, συνέβαινε να χαϊδεύει τους πυροσβεστικούς κρουνούς και τα παρκόμετρα που τα θεωρούσε κεφάλια παιδιών. Επίσης, ήταν ικανός να μιλάει με ευγένεια σε διάφορα ανάγλυφα διακοσμητικά στοιχεία επίπλων και να εκπλήσσεται, όταν αυτά δεν του απαντούσαν». Υπάρχουν πολλά παραδείγματα προσωποαγνωσιακής συμπεριφοράς, όπως εκείνο του ανθρώπου, που αναρωτιόταν μέσα σε ένα εστιατόριο, γιατί «εκείνος» από το άλλο τραπέζι τον παρατηρούσε επίμονα επί ώρα, για να μάθει τελικά από το σερβιτόρο ότι «εκείνος» δεν ήταν παρά το δικό του είδωλο στον απέναντι καθρέφτη.

Υπάρχουν ενδείξεις, που υποστηρίζουν ότι μερικοί ασθενείς μπορεί να είναι ευαίσθητοι σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του προσώπου. Οι Gloning και Quatember (1966), για παράδειγμα, διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς με προσωποαγνωσία μπορούσαν δυσκολότερα να αντιστοιχίσουν τα μάτια με ολόκληρη τη φωτογραφία απ΄ό,τι τα στόματα, δίχως να είναι ξεκάθαρη η αιτία του γιατί συνέβαινε αυτό. Η ακριβής αντίληψη της έκφρασης του προσώπου μπορεί να είναι διαταραγμένη, γεγονός που γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο από την ανικανότητα αναγνώρισης των συναισθηματικών εκφράσεων του προσώπου.



Ασθενείς με προσωποαγνωσία δε μπορούν να διακρίνουν διάσημα πρόσωπα, οικεία πρόσωπα ή ακόμα και τους εαυτούς τους. Ένας 73χρονος συμβολαιογράφος, τον οποίο μελέτησε ο De Renzi, είπε μια φορά στη γυναίκα του «Είσαι πράγματι εσύ; Νομίζω ότι πρέπει να είσαι η γυναίκα μου, επειδή δεν υπάρχουν άλλες γυναίκες στο σπίτι, όμως θέλω να βεβαιωθώ». Η αντίληψη προσώπων, σε ευαίσθητες δοκιμασίες στον ασθενή αυτό, ήταν παρ΄όλ΄αυτά φυσιολογική.

Τοποαγνωσία

Μερικοί νευρολόγοι πιστεύουν ότι η περιοχή αναγνώρισης προσώπων στον εγκέφαλο, έχει ανάλογη περιοχή που αφορά τόπους και κτίρια. Η διαταραχή που ονομάστηκε τοποαγνωσία χαρακτηρίζεται από διαταραχή της αντίληψης ή αναγνώρισης χαρακτηριστικών των δρόμων, των τοπίων, των μνημείων και των κτιρίων.



Ακουστική αγνωσία

Είναι η αδυναμία αναγνώρισης ή ταυτοποίησης ήχων, παρά την ύπαρξη φυσιολογικού ακουστικού συστήματος. Μπορεί να υπάρξει αγνωσία, που να αφορά γενικά στους λεκτικούς και μη λεκτικούς ήχους, όσο και πιο ειδικά στους μη λεκτικούς ήχους. Σε κάθε τύπο διαταραχής είναι πιθανό να υφίστανται πιο εξειδικευμένες επιμέρους διαταραχές (π.χ. ακουστική αγνωσία ήχων, αμιγής λεκτική κώφωση, φλοιώδης κώφωση, υποδεκτική αμουσία).



Σωματοαισθητική αγνωσία

Είναι ένας γενικός όρος αγνωσίας που περιλαμβάνει κατηγορίες σωματοαίσθησης και είναι ίσως ο πιο δυσνόητος από τις αγνωσίες. Ορισμένες διακρίσεις του είναι η αμορφογνωσία (αδυναμία αναγνώρισης του μεγέθους ή του σχήματος του αντικειμένου), η αϋλογνωσία (αδυναμία προσδιορισμού του βάρους, της υφής ή της θερμοκρασίας ενός αντικειμένου) και η απτική ασυμβολία (αδυναμία αναγνώρισης αντικειμένων, όταν δεν ισχύουν η αμορφογνωσία και η αϋλογνωσία). Σήμερα, χρησιμοποιούνται συνηθέστερα οι όροι απτική αγνωσία και στερεοαγνωσία. Η απτική αγνωσία είναι η αδυναμία αναγνώρισης ενός αντικειμένου με την αφή, παρά την ύπαρξη επαρκών αισθητηριακών, διανοητικών και γλωσσικών ικανοτήτων. Στερεοαγνωσία είναι η αδυναμία διάκρισης τρισδιάστατων σχημάτων ή διάκρισης αντικειμένων με βάση το μέγεθος και το σχήμα. Η απτική αγνωσία και η στερεοαγνωσία είναι μερικές φορές αλληλένδετες, αν και είναι πολύ πιθανό να μη συνδέονται.



Μονόπλευρη χωροαγνωσία

Μονόπλευρη χωροαγνωσία είναι μια διαταραχή όπου ασθενείς παρουσιάζονται να «βλέπουν» μόνο τον μισό κόσμο για μήνες ή χρόνια μετά από εγκεφαλική βλάβη. Η διαταραχή μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους, συνήθως δε, εμφανίζεται με παράλειψη σωματικού ή προσωπικού, περιπροσωπικού και εξωπροσωπικού χώρου (δηλαδή του χώρου σε σχέση με το σώμα του ασθενή) και εντοπίζεται στο αντίπλευρο ημιπεδίο της εγκεφαλικής βλάβης.



Τι σημαίνουν τώρα όλα αυτά: οι περισσότερες διαταραχές παράλειψης χώρου χαρακτηρίζονται από εμφανή άγνοια πληροφοριών ή ερεθισμάτων που παρουσιάζονται στο ένα ημιπεδίο. Η παράλειψη δεν αφορά σε ερεθίσματα που παρουσιάζονται στη μία ή στην άλλη πλευρά της μέσης γραμμής του σώματος, αλλά σε ερεθίσματα που βρίσκονται σε οποιαδήποτε από τις δύο πλευρές γύρω από ένα σημείο καθήλωσης, στο οποίο πρέπει να εστιάσει ο ασθενής.

http://www.troglodytes.co/

www.fotavgeia.blogspot.com