Το τραγικό περιστατικό διηγείται εμμέτρως ο Ιωάννης Μανουσέλης, που κατήγετο από τον Καλλικράτη Σφακίων. Στο ηχητικό ντοκουμέντο περιέχονται επίσης και κάποια ριζίτικα τραγούδια, όπως και μερικές μαντινάδες.
Το ιστορικό του παρακάτω τραγουδιού παραθέτει ο Σπύρος Χατζηγρηγοράκης:
«Πρόκειται για ένα σπάνιο ιστορικό τραγούδι που αναφέρεται στην άδικη καταδίκη και απαγχονισμό των Παπαδάκη και Λαρεντζάκη για τον φόνο του Οθωμανού Τεφίκ Μπέη Μπάντρη το 1894. Ο Ελ. Βενιζέλος, ενώ ήταν στην αρχή συνήγορος των Κρητικών, ξαφνικά, δύο μέρες πριν, έγινε κατήγορος, ανέλαβε την εκπροσώπηση της πολιτικής αγωγής και ζήτησε με σθένος την κεφαλή των δύο υποδίκων, με αποτέλεσμα αυτοί να κρεμαστούνε στις 7 Ιανουαρίου 1894.»
Ακολουθεί το τραγούδι, που δυστυχώς δεν κατεγράφη ολόκληρο (βλ. σχόλιο Αντρέα Χατζηπολάκη για τρεις πληρέστερες παραλλαγές):
[...] και των η-δυό τα χέρια των οπίσω τα γυρίζουν.
Και πάνε τζη εις του Πασά και τόνε προσκυνούνε
και τα κεφάλια εκλίνανε, τα πόδια ντου φιλούνε.
[...] διαβάζει το φερμάνι
και την ψυχή των έγραφε, ο σκύλος, πως θα πάρει.
Σαν είδαν τα κακόμοιρα πως θε' να κρεμαστούνε,
έναν παπά ζητήξανε, να ξεμολοηθούνε.
Το Παπαδάκι ήλεγε στην ξεμολόησή ντου:
«Τον άλλο μην κρεμάσετε γιατί πονεί η ψυχή ντου!
Τον άλλο μην κρεμάσετε γιατί 'ναι παλλικάρι,
μα 'γώ 'μαι απ' τόνε σκότωσα τον κερατά τον Μπάντρη!»
Και τότεσάς εμίλησε κι είπεν ο Λαρεντζάκης:
«Μαζί θα κρεμαστούμε εμείς, ξάδερφε Παπαδάκη.
Μαζί θα κρεμαστούμε εμείς, μαζί θα βγει η ψυχή μας,
μαζί θα κατεβάσουνε στον Άδη το κορμί μας.»
Και όντε τσι περνούσανε στση Σπλάντζιας το σοκάκι,
πάλι εξαναμίλησε κι είπεν ο Παπαδάκης:
«Παιδιά, δεν είνιαι Χριστιανοί σε ετούτο το σοκάκι,
να μου το δώσουν να το πιω στην κούπα το φαρμάκι;
Να μου το δώσουν να το πιω, να ιδώ το θάνατό μου,
για δε μπορώ να τσι θωρώ τσι σκύλους από μπρος μου.
Άχι! το κακορίζικο και πιάστηκα στο δίχτυ
κι εδά θα με κρεμάσουνε και θ' ακουστεί στην Κρήτη.
Εδά θα με κρεμάσουνε σε τρεις οργιές κοντάρι.
Άχ! η καημένη μάνα μου, καημό θα τόνε πάρει!
Κι άχι! κρυφό τηλέφωνο να τση τηλεφωνήσω,
νά 'ρθει η καημένη η μάνα μου πρίχου να ξεψυχήσω.
Νά 'ρθει η καημένη η μάνα μου, τα ρούχα μου να πάρει,
το γάλα που μου τάισε, χαλάλι να μου κάμει.»
Άχι! και να γυρίζανε
τα χρόνια τρία ζάλα
και να το ξαναβύζαινα
τση μάνας μου το γάλα!
https://youtu.be/P1BIY7efl80
---
Ο Ιωάννης Μανουσέλης είναι ο μεσαίος, όπως παραθέτει ο κάτοχος του καναλιού.
Επειδή έχω ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα και κατέχω πλείστα σχετικά στοιχεία, διότι ο ένας εξ αυτών, ο Γεώργιος Παπαδάκης, ήταν αδελφός του παππού μου (από το γένος της μητέρας μου) και επομένως το όλο ζήτημα δεν άπτεται μόνο της ιδιότητάς μου ως ιστορικής ερευνήτριας, αλλά και των οικογενειακών μου καταβολών και ιστορίας, να σημειώσω ότι ο έτερος απαγχονισθείς, Αντώνιος Λαρεντζάκης, ήταν πρώτος εξάδελφος του Παπαδάκη.
Τα δυο ξαδέλφια είχαν κατηγορηθεί το 1892 για το φόνο του Τεφήκ Βέη Μπάντρη, οθωμανού δυνάστη στην περιοχή του Λουτρακίου Κυδωνίας, τόπο καταγωγής και κατοικίας τους.
Η δίκη τους έγινε το 1893 στο Κακουργιοδικείο Χανίων, το οποίο ήταν μεικτό, είχε δηλαδή σώμα δικαστών αλλά και συνηγόρων οθωμανούς και χριστιανούς νομικούς. Δικηγόροι των χριστιανών κατηγορουμένων ήταν οι Π. Φούμης, Χ. Πωλογιώργης, Μ. Σκουλάς, Σ. Ψαρουδάκης και Σουλουσή Ρεϊσογλουδάκης.
Δικηγόροι των οθωμανών ήταν οι Νεσιμή Φαρφουράκης, Ν. Ζουρίδης, Χ. Πλουμίδης και Ελ. Βενιζέλος – ο τελευταίος μάλιστα υπέστη και τις περισσότερες κατηγορίες για τη συμμετοχή του αυτή ως προς τη θανατική καταδίκη των δύο, γεγονός που είχε και άσχημο αντίκτυπο κατά την αργότερα υποβληθείσα υποψηφιότητά του για βουλευτής.
Οι Παπαδάκης – Λαρετζάκης - καίτοι αθώοι, όπως απεδείχθη αργότερα - καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό, που πραγματοποιήθηκε στην πύλη Καλέ-Καπισί των Χανίων, τα ξημερώματα της 8ης Ιανουαρίου 1894, παρά το γεγονός ότι είχαν προσφύγει στο ανώτερο Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης και είχε μεσολαβήσει και ο ίδιος ο Πατριάρχης.
Η αίτησή τους είχε ως αποτέλεσμα αθωωτική απόφαση, αλλά ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Μαχμούτ Τζελαλεδίν Πασάς είχε δώσει εντολή για την άμεση εκτέλεση της πρώτης απόφασης. Τα περί... τηλεφώνου που αναφέρεται στο λαϊκό άσμα δείχνει ότι πιθανόν συντέθηκε αργότερα, δεδομένου ότι το 1894 δεν υπήρχε ούτε κατά διάνοια στην Κρήτη. Αναλυτικά τα στοιχεία θα παρατεθούν στο υπό έκδοση βιβλίο μου.
wwςw.fotavgeia.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου