Η Μήδεια του Ευριπίδη

Μήδεια: Ποια είναι η ιστορία της τραγικής ηρωίδας που σκότωσε τα παιδιά της

Φωτογραφία αρθρογράφου

Μαρία Ευσταθίου

31.03.2022

Μήδεια: Το όνομα της έχει συνδεθεί με οικογενειακές τραγωδίες αλλά και φυσικές καταστροφές λόγω της τραγικότητας της πράξης της..

Ποια ήταν όμως η Μήδεια, η τραγική ηρωίδα;

Η Μήδεια είναι μυθολογικό πρόσωπο. Προϋπήρξε της κλασικής εποχής και του Ευριπίδη, ο οποίος την ανέδειξε σε διαχρονικό σύμβολο της αιώνιας μάχης ανάμεσα στα δύο φύλα.

Στην μυθολογία, η Μήδεια είναι κόρη του βασιλιά της Κολχίδας Αιήτη και της Ωκεανίδας Ιδυίας ή Εκάτης. Κατείχε την ύψιστη τέχνη της μαγείας, την οποία διδάχτηκε από την θεία της, Κίρκη, και ήταν σεβαστή από τον λαό της.

Η Μήδεια εκπροσωπούσε την παλιά τάξη πραγμάτων, τους αρχαίους θεούς, προ του Δωδεκάθεου, αυτούς που οι Έλληνες τιμούσαν στα Ελευσίνια Μυστήρια και αλλού.

Όταν ο Ιάσωνας πάτησε πόδι στην Κολχίδα ως αρχηγός της Αργοναυτικής Εκστρατείας, η Μήδεια τον ερωτεύτηκε. Και, κόντρα στα καθήκοντά της, έθεσε στη διάθεσή του τις μαγικές δυνάμεις της, για να τον βοηθήσει να φέρει σε πέρας την αποστολή του. Να αρπάξει το Χρυσόμαλλο Δέρας.

Για χάρη του Ιάσωνα, η Μήδεια φτάνει στο σημείο να σκοτώσει τον αδελφό της, Άψυρτο, να τεμαχίσει το σώμα του και να το σκορπίσει στη θάλασσα για να καθυστερήσει την καταδίωξη από τον πατέρα της, ο οποίος σταμάτησε για να περιμαζέψει τα μέλη του άψυχου γιου του.

Η Μήδεια ακολούθησε τον Ιάσωνα φεύγοντας από την Κολχίδα και έγινε χρήσιμο υποχείριο για την επιτυχία των σχεδίων του.

Όμως η ευτυχία της Μήδειας δεν διήρκεσε για πολύ. Στην Κόρινθο όπου κατέφυγαν, ο Ιάσωνας δεν είχε πλέον ανάγκη από τις υπηρεσίες της και μνηστεύτηκε την κόρη του βασιλιά της πόλης Κρέοντα, τη Γλαύκη.

Η απιστία του Ιάσωνα ήταν η χαριστική βολή για την Μήδεια. Αφού πρώτα έκανε τα μάγια της στην Γλαύκη, η οποία πέθανε με φριχτούς πόνους, έστρεψε το βλέμμα της στον άπιστο Ιάσωνα. Η εκδίκησή της ήταν τρομερή. Αφού σκότωσε τα δύο τους παιδιά, Φέρητα και Μέρμερο, κατέφυγε στην Αθήνα, όπου απέκτησε έναν γιο, τον Μήδο, από την ένωσή της με τον Αιγέα.

Η Μήδεια του Ευριπίδη

Ο Ευριπίδης στο έργο του εξετάζει τις θεμελιώδεις αξίες του πολιτισμού του, επισημαίνοντας πως ο πολιτισμός εξελίσσεται μέσα σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο σχέσεων δύναμης. Για κάθε πολιτισμική έκφανση υπάρχει μια καθοδηγητική ιδεολογία, σύμφωνα με την οποία κάτι κερδίζει κανείς και κάτι χάνει. Οι αυτορρυθμιστικές δυνάμεις του πολιτισμού -η τέχνη, ο μύθος και η συλλογική πίστη- είναι εκείνες που βοηθούν στην επούλωση των πληγών, στην αποκατάσταση των κοινωνικών αδικιών και στην προκειμένη περίπτωση ο τραγικός ποιητής αναλαμβάνει έναν τέτοιο θεραπευτικό ρόλο για μια κοινωνία που συστηματικά υποβάθμισε την γυναικεία παρουσία στη διαδικασία της κοινωνικής εξέλιξης.

Ο Ιάσωνας, έτσι όπως παρουσιάζεται στο έργο του, δεν είναι παρά το άδειο κέλυφος ενός προγενέστερου ήρωα. Είναι υπολογιστής, αυτάρεσκος και ωφελιμιστής. Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί για να υπερασπιστεί τις ενέργειές του, δείχνουν ότι έχει μελετήσει τη ρητορική τέχνη, αλλά αυτός ακριβώς ο επαγγελματισμός των επιχειρημάτων του είναι κενός νοήματος. Οι λόγοι του εκφέρονται με ακρίβεια και οι δικαιολογίες του, αν και καλά οργανωμένες, φαίνονται πως αποφεύγουν τα σημαντικά ζητήματα.

Χρησιμοποιεί τη ρητορική για να αναδημιουργήσει την αλήθεια όπως εκείνος επιθυμεί να είναι. Όταν ο χορός λέγει πως καλά μιλά ο Ιάσων, αλλά εξακολουθεί να έχει προδώσει τη σύζυγό του, εκφράζει ταυτόχρονα την κοινή γνώμη του ακροατήριου. Η προδοσία του Ιάσονα είναι ιδιαίτερα ειδεχθής, επειδή οφείλει πολλά στη γυναίκα του. Επανειλημμένα εκείνη έσωσε τη ζωή του και ολοκλήρωσε για χάρη του τους άθλους που εκείνος δεν μπορούσε να κατορθώσει.

Είναι καιροσκόπος, καθώς χρησιμοποιεί τώρα τη βασιλική οικογένεια της Κορίνθου για το κέρδος, όπως στο παρελθόν χρησιμοποίησε τη Μήδεια. Στον αγώνα λόγων ο Ιάσων και η Μήδεια παρουσιάζουν δύο διαφορετικές ιδέες για το γάμο. Ο Ιάσων θεωρεί το γάμο ως κοινωνική και οικονομική σύμβαση, θυμίζοντάς μας τον Οικονομικό του Ξενοφώντα, καθώς μιλά με όρους υλικής ευημερίας και ασφάλειας.

Η Μήδεια, αν και περιέγραφε νωρίτερα στο έργο στις Κορίνθιες γυναίκες το γάμο ως είδος δουλείας, ακόμα μιλά με ιδεαλιστικό τρόπο, αναφέροντας όρκους και αμοιβαιότητες. Ο Ιάσων όλα αυτά τα παραμερίζει και χαρακτηρίζει τη Μήδεια παράλογη.

Το βάθος του πάθους της Μήδειας γίνεται απροκάλυπτη οργή. Ο σύζυγος που της χρωστά τα πάντα, την παραμερίζει. Εκείνη, μια γυναίκα που διεκδικεί στη γενεαλογία του μύθου θεϊκή καταγωγή, κόρη ενός βασιλιά που πιθανώς υπήρξε στο παρελθόν βασιλιάς της Κορίνθου και συνεπώς εν δυνάμει επικίνδυνη για τη βασιλική γενιά του Κρέοντα στον αγώνα της διαδοχής βρίσκεται διαρκώς στο έλεος ανθρώπων ανόητων και αδύναμων. Αν και με πολλούς τρόπους το δίκαιο είναι με το μέρος της, τα επιχειρήματά της απορρίπτονται ως απότοκα γυναικείου παραλογισμού.

Η εκδίκηση ή η ιεροδικία της -ανάλογα από ποια οπτική γωνία βλέπει κανείς το θέμα- είναι ένα σημαντικό θέμα και προκαλεί ίσως κατάπληξη το γεγονός ότι παρά τη θηριώδη φύση του εγκλήματός της, η πιθανή έλξη του θεατή προς την πλευρά της Μήδειας είναι τόσο ισχυρή όσο και η γοητεία που ασκεί στον χορό. Η υπερηφάνειά της την ωθεί να απορρίψει τις προσφορές του και προτιμά τον θάνατο από μια δεύτερη εξορία. Μια υπερηφάνεια αξιοθαύμαστη και δικαιολογημένη, η οποία όμως θα οδηγήσει τη Μήδεια σε πράξεις ανείπωτες.

www.fotavgeia.blogspot.com