Και όμως (η γη) κινείται...

Και όμως (η γη) κινείται...

Του Γ, ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ

Ανάπτυξη η λύση, στασιμότητα η συμφωνία.

Οταν ο Γαλιλαίος (Galileo Galilei) τα τέλη του 16^ου αιώνα διατύπωσε την άποψη ότι η γή κινείται, το ‘ιερατείο’ της εποχής του, τον οδήγησε σε δίκη κατά την οποία για να γλυτώσει την ζωή του, παραδέχθηκε ότι έκανε λάθος. Εξερχόμενος της αίθουσας του δικαστηρίου όμως δεν άντεξε και έχοντας διαφύγει τον άμεσο κίνδυνο πλέον, ανέκραξε «ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΚΙΝΕΙΤΑΙ». Κάπως έτσι έγινε και με τον Α. Τσίπρα. Αναγκάσθηκε να αποδεχθεί μια συμφωνία που είναι αντίθετη με τα πιστεύω και την πολιτική με την οποία εξελέγη, αλλά στην συνέντευξη που παραχώρησε στην ΕΡΤ, δήλωσε πως ‘δεν πιστεύει’ στην αποτελεσματικότητα αυτής της συμφωνίας.

Η συμφωνία έχει και θα έχει πολλές παρενέργειες στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Χωρίς αναδιάρθρωση του χρέους θα είναι ένα τρίτο μνημόνιο που δεν προσφέρει αναπτυξιακή προοπτική. Η ελπίδα της αναδιάρθρωσης διατηρείται βέβαια ζωντανή, αλλά η συμφωνία εξακολουθεί να απαιτεί πρωτογενή πλεονάσματα που θα ανεβαίνουν στο 3,5% του ΑΕΠ το 2018. Υπάρχει επομένως μεγάλη πιθανότητα τα υφεσιακά μέτρα να οδηγήσουν σε αστοχία ως προς την επίτευξη των στόχων του ελλείμματος, απαιτώντας νέες περικοπές. Τυχόν αποτυχία επίτευξης δημοσιονομικών στόχων, θα επαναφέρει την απειλή του ‘Grexit’.

Το ‘αναπτυξιακό’ πακέτο που ο κ. Γιουνκερ διαμόρφωσε από υφιστάμενους και μη χρησιμοποιημένους πόρους των διαρθρωτικών ταμείων (ΕΣΠΑ), δεν είναι βέβαια νέοι πόροι, αλλά υπό προυποθέσεις θα μπορούσε να προσφέρει στήριξη στην οικονομία. Το σημαντικό είναι να μην απαιτηθεί η ‘ιδία συμμετοχή’ δηλαδή ελληνικοί πόροι που δεν υπάρχουν. Δεύτερη προυπόθεση είναι η επικέντρωση της χρησιμοποίησης των πόρων για την παραγωγική ανάταξη της οικονομίας και όχι σε μη παραγωγικές δράσεις, όπως τα περασμένα πολλά χρόνια. Η περιγραφή των μέτρων και προαπαιτουμένων είναι λεπτομερής, αλλά αυτή των παροχών και αναπτυξιακών στόχων ασαφής ακόμη.

Πάντως ο εξαναγκασμός του Α. Τσίπρα σε αποδοχή της συμφωνίας με την απειλή της πιστωτικής ασφυξίας, απέδειξε και στον πιο δύσπιστο πως το διευθυντήριο της ευρωζώνης υπαγορεύει αμείλικτες εντολές. Και χρησιμοποιεί ανελέητα την θεσμική αρχιτεκτονική και οικονομική ισχύ. Η ελληνική κυβέρνηση υποχρεώνεται να συζητά με την Τρόικα κάθε μέτρο που προτίθεται να λάβει, πριν το συζητήσει στο Κοινοβούλιο. Η δημοσιονομική / εθνική κυριαρχία αίρεται ανενδοίαστα, λόγω της οικονομικής εξάρτησης της χώρας.

Η ευρωπαική συνεργασία πριν μια δεκαετία ήταν βασισμένη στην συναινετική εξεύρεση λύσεων. Σήμερα μετατρέπεται σε επιβολή της άποψης του ισχυρού.

Ο εξαναγκασμός σε άνευ όρων υποχώρηση του έλληνα πρωθυπουργού, αποτελεί ήττα της διαπραγματευτικής ομάδας. Αποτελεί όμως ταυτόχρονα μεγάλη «Υβρι» για την Ευρωπαική Δημοκρατία. Διότι πρώτον, ο ελληνικός λαός δεν αξίζει αυτή την αντιμετώπιση. Διότι δεύτερον η Γερμανία εμπέδωσε και πάλι την εικόνα καχυποψίας αφού δείχνει ότι ‘κάνει ότι θέλει’ στην ευρωζώνη. Τρίτον δημιούργησε μια ρωγμή στον γαλλο-γερμανικό άξονα που θα δοκιμασθεί περαιτέρω. Τέταρτον το χάσμα Βορρά-Νότου επανεμφανίσθηκε έντονο.

Σίγουρα η ‘λύση’ που επιβλήθηκε στην Ελλάδα είναι αποτρεπτική για «αριστερές» εναλλακτικές κυβερνήσεις σε άλλες ευρωπαικές χώρες και προτρέπει σε πιο ‘ήπιες’ σοσιαλδημοκρατικές διεκδικήσεις. Ομως το ζήτημα της πολιτικής στάσης της ευρωπαικής σοσιαλδημοκρατίας απέναντι στην πολιτική λιτότητας επανέρχεται δραματικά στο προσκήνιο. Ισως αυτό αποδείξει πως η νίκη Σόυμπλε είναι μια πύρρειος νίκη.

Διότι μετά την μεταχείρηση που επιφύλαξαν στον έλληνα πρωθυπουργό, η ‘ευρώπη’ κατέστησε σαφές πως δεν είναι πια ίδια. Εγινε φανερό πως οι διεθνείς πιστωτές δεν σέβονται την εθνική κυριαρχία. Εγινε επίσης φανερό πως ο κ. Σουμπλε εξακολουθεί να προφασίζεται ότι το πενταετές μνημονιο κόντευε να οδηγήσει την χώρα στην ανάπτυξη. Φάνηκε επίσης πως με την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης δεν γίνεται ανεκτή εναλλακτική πολιτική από αυτή της λιτότητας. Οι έλληνες θα πρέπει να το αποδεχθούν. Ποιός όμως στην ευρώπη θα εμπιστέυεται την Γερμανία μετά από αυτό?

Στο εσωτερικό της χώρας, ο ΣΥΡΙΖΑ βγαίνει τραυματισμένος. Είναι βέβαια φυσικό καθώς το ‘οχι’ δεν μετατρέπεται-έστω και με εκβιασμό- σε ‘ναι’ τόσο εύκολα. Ομως είτε εκτός είτε εντός ευρώ, η χώρα έχει ανάγκη από άμεση πολιτική παραγωγικής ανάταξης και επενδύσεων τόσο εξωγενούς (ξένες άμεσες επενδύσεις) όσο και μέτρων ενδογενούς ανάπτυξης. Η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να προωθήσει συνθήκες επενδυτικής ανάκαμψης σάν αντίδοτο στην υφεσιακή συμφωνία. Η ρήτρα ανάπτυξης επομένως πρέπει να διεκδικηθεί, καθώς θα διευκολύνει την βιωσιμότητα του χρέους. Η χώρα πρέπει να τροχοδρομηθεί σε ράγες αξιόπιστης μείωσης του χρέους μέσω της ανάπτυξης, που θα μειώσει τα ποσοστά επικινδυνότητας (ρίσκου), της οικονομίας, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις. Στο θέμα αυτό η στάση του ΔΝΤ λειτουργεί θετικά.

Ενας δημοσιονομικός χώρος για δημόσιες επενδύσεις, θα διευκολύνει την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων. Στο σημείο αυτό βοηθά το πακέτο των 35 δις. Η αξιοποίηση του ‘πακέτου’ Γιουνκερ μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για την αντιμετώπιση της υφεσιακής δράσης της συμφωνίας. Η διαχείρισή του θα πρέπει όμως να μη γίνει με τις μεθόδους του παρελθόντος. Η ΕΚΤ επίσης πρέπει αμέσως μετά τις 20 Ιουλίου, να ενσωματώσει την χώρα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, ώστε να αυξηθεί η ασφάλεια των χρηματοοικονομικών επενδυτών, προκειμένου να διευκολυνθεί η επιστροφή της χώρας στην άντληση δανεισμού από τις αγορές ομολόγων.

Τέλος η αντιμετώπιση της ανάπτυξης θα πρέπει να σταματήσει να γίνεται μόνο με μακροοικονομικά εργαλεία. Η ενδογενής ανάπτυξη καλείται να συμβάλει. Πάντοτε σε περιόδους έλλειψης πόρων σε ‘μακρο’ επίπεδο, η οικονομική πολιτική προσπαθεί να αξιοποιήσει το ενδογενές αναπτυξιακό δυναμικό σε μικρο-οικονομικό επίπεδο. Στο επίπεδο αυτό θα κριθεί η επιβίωση της μικρο-μεσαίας ελληνικής επιχείρησης, που χρειάζεται οπωσδήποτε εκσυγχρονισμό και ενέσεις καινοτομίας, αλλά η εξολόθρευσή της θα αλλάξει ριζικά το ελληνικό τοπίο. Οι τομείς της ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης, καλούνται να διευρύνουν τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις τους.