Βολονταρισμός και ετερότητα

Ως φιλοσοφική θεωρία ο Βολονταρισμός (Βουλησιαρχεία στα Ελληνικά) υποστηρίζει την υπεροχή της ‘Θέλησης’ (στα λατινικά ‘Voluntas’) έναντι της φύσης (του περιορισμού και των ορίων) των πραγμάτων.

Στην σχέση μας με τους άλλους εκφράζεται από την ανάγκη μας να επιβάλλουμε στον άλλο την επιθυμία μας και να κυριαρχήσουμε πάνω του, όπως το βρέφος έχει ανάγκη να κυριαρχήσει στο μυαλό της μητέρας ώστε οι ανάγκες του να τεθούν σε πρώτη προτεραιότητα καθώς από την ικανοποίηση τους εξαρτάται η επιβίωση του. Απέναντι στην ανάγκη του βρέφους η μητέρα που ικανοποιεί έρχεται αντιμετώπη μ’ εκείνη που ματαιώνει.
 Για το ίδιο το βρέφος στην αρχή της ζωής του η καλή και κακή μητέρα αποτελούν δύο μη συγκεράσιμες οντότητες: η μία είναι για εκείνο ο άγγελος που προσφέρει, αγκαλιάζει και λατρεύει και η άλλη ο διάβολος που στερεί, εγκαταλείπει και μισεί

. Σταδιακά μαθαίνει να φέρνει στο μυαλό του κοντά τις δύο ‘μητέρες’ ώστε να αποκτήσουν μια ενιαία οντότητα, να αναγνωρίζει και να αποδέχεται το γεγονός ότι η μητέρα έχει δικές της ανάγκες (και συμφέροντα) που συγκρούονται με τις ανάγκες (και συμφέροντα) του ίδιου.

Στον αντίποδα λοιπόν του βολονταρισμού βρίσκεται η ‘ετερότητα’, ο ‘άλλος’ και η μάλον καταθλιπτική αναγνώριση του άλλου ως ξεχωριστή οντότητα η οποία στέκεται απέναντι μας ζητώντας μας να σκεφτούμε την σχέση μας μαζί του

. Η ‘Σκέψη’ γεννιέται από την αναγνώριση ότι μεταξύ του εαυτού και του ‘άλλου’ υπάρχει ένα κενό: ο άλλος δεν αποτελεί κομμάτι μας, είναι έξω από τον έλεγχο μας και προτάσει την διαφορετικότητα του ως έναν χώρο εξερεύνησης, δημιουργίας, απόλαυσης, γνώσης και αγάπης αλλά ταυτόχρονα και ως τον χώρο που αναπτύσσεται ο φθόνος, η ζήλεια και το μίσος.

Όσο μεγαλύτερο το πρώτο τόσο πιο έντονο το δεύτερο ακριβώς γιατί αυτά τα σημαντικά και αναγκαία αντικείμενα για την ψυχική μας ύπαρξη βρίσκονται έξω από εμάς, πρέπει αναπόφευκτα να βγούμε έξω από τον εαυτό μας για να τα αποκτήσουμε.

Σε ψυχολογικό επίπεδο ο βολονταρισμός αποτελεί άρνηση της εγγενούς μας αμφιθυμίας απέναντι στα πράγματα, ότι δηλαδή οι ιδέες, πεποιθήσεις και αξίες μας έχουν τόσο καλές όσο και κακές πλευρές.

 Ως τέτοιος βρίσκεται πίσω από όλες τις ολοκληρωτικές θεωρίες προτάσσοντας την απόλυτη κυριαρχία συγκεκριμένων αξιών. Ο Ναζισμός προέταξε την φυλετική ‘καθαρότητα’ ως απόλυτη αξία και οτιδήποτε την απειλούσε έπρεπε να εξαληφθεί. Το ίδιο συνέβη με τον κομμουνισμό σε σχέση με τις έμφυτες παρορμήσεις του προσωπικού κέρδους, του ανταγωνισμού και της απληστίας οι οποίες έπρεπε να να εκλείψουν με κάθε μέσο.

Η λογική κατάληξη του βολονταρισμού είναι ο παντοδύναμος και απόλυτος έλεγχος είτε των εσωτερικών ‘φυσικών’ αναγκών ή του άλλου. Τα συστατικά του είναι η πίστη στην παντοδύναμη αυτάρκεια, η καχυποψία για τις ανάγκες (σωματικές και ψυχικές) και η έχθρα και αποποίηση της αναπόφευκτης εξάρτησης μας από τον ‘άλλο’.

Στον αντίποδα η φυσική κατάληξη της ‘ετερότητας’ είναι η αναγνώριση μιας συνεχούς (και δυσάρεστης) σύγκρουσης μεταξύ της φυσικής ανάγκης και της ματαίωσης της, της επιθυμίας και της δυσφορίας στην μη πλήρωση της, της ικανοποίησης στην απόκτηση εκείνων που δεν μας ανήκουν και έρχονται απ’ έξω (ας πούμε όταν αγκαλιάζουμε το παιδί μας) και στον φθόνο και ζήλεια όταν ο αγαπητός ‘άλλος’ απομακρύνεται ή μοιράζεται τα καλά του πράγματα με έναν τρίτο.

 Η λύση που προσφέρει ο βολονταρισμός είναι απλούστερη και ευκολότερη καθώς ανακαλύπτοντας εχθρούς έξω από εμάς (οι πλούσιοι, οι άπληστοι, οι φιλελεύθεροι, οι εγωϊστές, οι απάνθρωποι, οι τεχνοκράτες, οι άπονοι που ‘βλέπουν αριθμούς και όχι ανθρώπους’) μπορούμε να αισθανόμαστε πρόσκαιρη ανακούφιση

. Η λύση που προσφέρει η αναγνώριση της εσωτερικής μας αμφιθυμίας (πόσο αγαπούμε και μισούμε το ίδιο αντικείμενο) μας βάζει συνεχώς στο κέντρο της ύπαρξης μας, χωρίς δυνατότητα να αποδράσουμε από την μέγγενη των αποφάσεων μας αλλά ταυτόχρονα προσφέροντας μας μια πιο γεμάτη και ουσιαστική σχέση με την αληθινή φύση των πραγμάτων και της ζωής.

* Ο Βασίλης Σπυριδωνίδης είναι ψυχολόγος - ψυχοθεραπευτής

www.foatvgeia.blogspot.com