ΦΩΤΑΥΓΕΙΑ : ΣΑΧ! Αιχμαλωσίες, απώλειες και παθήματα Αρχόντων (ΜΕΡΟΣ Δ')

Δευτέρα 6 Μαρτίου 2017

ΣΑΧ! Αιχμαλωσίες, απώλειες και παθήματα Αρχόντων (ΜΕΡΟΣ Δ')

Αrt2540 Δευτερα 6 Μαρτίου 2017
ΣΑΧ! Αιχμαλωσίες, απώλειες και παθήματα Αρχόντων (ΜΕΡΟΣ Δ')
Writen by Team Unpoliticalgr
ΟΙ ΜΟΓΓΟΛΟΙ ΙΠΠΕΙΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΡΛΑΝΟΥ ΕΠΕΛΑΥΝΟΥΝ
Γράφει ο Γεώργιος Μουρούτσος.

Δεν θα ήταν ορθό να αφήσουμε τη μεσαιωνική εποχή χωρίς να αναφερθούμε σχετικώς εκτενώς στη σημαντικότατη περίπτωση του ιδρυτού (κατ' ουσίαν) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του σουλτάνου Βαγιαζήτ Α' του «Κεραυνού» (1389-14) Ο μεγάλος αυτός σουλτάνος, που ταπείνωσε επανειλημμένα τα χριστιανικά όπλα βρέθηκε από το 1400 σε έναν διετή πόλεμο κατά των Μογγόλων του «Τιμούρ του Χωλού» - Τιμούρ Λενκ (Ταμερλάνου), τον οποίον οι εχθροί του Βαγιαζήτ εκάλεσαν στην Μικρά Ασία την στιγμή που ο οθωμανικός στρατός πολιορκούσε ήδη από το φθινόπωρο του 1394 την Κωνσταντινούπολη. Τα αίτια της συνωμοσίας, που κορυφώθηκε στις 26 Ιουλίου 1402 κατά την μάχη της Αγκύρας, είχαν ήδη τεθεί από πριν, όταν οι Τούρκοι εμίρηδες, ο Βυζαντινός Αυτοκράτωρ και η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας, απευθύνθηκαν στον μεγάλο Μογγόλο πολέμαρχο.

Η μάχη της Αγκύρας παρουσιάζει αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία για τν στρατιωτική ιστορία και την στρατιωτική τέχνη ειδικότερα. Σε αυτήν κινητοποιήθηκαν δυνάμεις που μπορούν να θεωρηθούν ότι πιο σύγχρονο υπήρχε από πλευράς στρατιωτικής τεχνογνωσίας και μπορούσε να παραταχθεί σε πεδίο μάχης εκείνον τον αιώνα; Φορητά πυροβόλα όπλα, πολλαπλή χρήση ιππικού, «τεθωρακισμένα» (πολεμικοί ελέφαντες), ιεροπολεμικά τάγματα επιλέκτων (γενίτσαροι), ενιαία στρατιωτική στολή. Για τους λόγους αυτούς αξίζει να αναφερθούμε εκτενώς στην σύγκρουση αυτή, που κατά την εμπνευσμένη γραφίδα του φον Χάμμερ-Πούργκσταλ κατέδειξε στην Ευρώπη αφενός την ανωτερότητα του μογγολικού στρατού και αφ’ ετέρου απέδειξε την ζωτικότητα του νεοπαγούς οθωμανικού κράτους, το οποίο ανένηψε μετά από μια καταστροφή που για άλλους θα ήταν μοιραία . Η μάχη αυτή παρέτεινε την επιθανάτια αγωνία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για 50 επιπλέον χρόνια.

Εκείνη λοιπόν την ημέρα του Ιουλίου του στην πεδιάδα του Τσιμπούκ-Οβά, έξω από την Άγκυρα, ο Ταμερλάνος, αντίθετα με τις παραδόσεις του μογγολικού στρατού, έστησε στρατόπεδο για τους 200.000 ομοιόμορφα ντυμένους -για πρώτη φορά στην ιστορία- πολεμιστές του, περιμένοντας την ποικιλόχρωμη στρατιά του Βαγιαζήτ. Σκοπός του ήταν πεpισσότερο να εκφοβίσει τον αντίπαλό του και να επιτύχει κέρδη επί της τραπέζης των διαπραγματεύσεων. Όπως όλοι οι γνήσιοι και συνεπείς στρατοκράτες προφύλασσε τον στρατό του ως το πολυτιμότερο αγαθό και ήθελε την ακεραιότητά του. Κατά την μογγολική παράδοση ένα ισχυρό κέντρο συνεκροτείτο από δύο συντάγματα θωρακοφόρων βαρέος ιππικού και από 32 ελέφαντες, οι οποίοι επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν για βαθιές διεισδύσεις και αποδιοργάνωση των οθωμανικών νώτων. Στα δύο άκρα βρίσκονταν 80 τάγματα πεζικού (κάτι ασύλληπτο για μογγολικό στράτευμα) Μογγόλων και Τούρκων συμμάχων, υπό τη διοίκηση των δύο γιών του Ταμερλάνου, του Μιρζά-Σαχ δεξιά και του Μιρζά-Μεχμέτ-Σουλτάν αριστερά, ντυμένα όλα με ομοιόμορφες στολές. Οσοι Ελληνες προήλασαν προς την Αγκυρα το 1921 μέσω της Αλμυράς ερήμου και του Σαγγαρίου, θα μπορούσαν να περιγράψουν επακριβώς πως είναι να μάχεσαι τον Ιούλιο στον τόπο αυτό. Ο καύσωνας και η δίψα, οι εφιάλτες κάθε πολέμαρχου, είχαν ήδη πλήξει τους 120.000 πολεμιστές του Βαγιαζήτ.

Η άφιξη του στρατού αυτού βρήκε, όπως είπαμε, στρατοπεδευμένους τους Μογγόλους, κυρίους των σκιερών δενδροσuστάδων και των ελαχίστων πηγών. Η οθωμανική στρατιά παρετάχθη «κατά μίμησιν», όπως λέγεται στη στρατιωτική τακτική. Στο αριστερό κέρας είχε ταχθεί ο υποτελής του Βαγιαζήτ, γιός του βασιλέως Λαζάρου της Σερβίας που έπεσε στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου, ο Στέφανος Λαζάρογλου (Λαζάρεβιτς), τιτουλάριος βασιλιάς της Σερβίας με 20.000 Σέρβους οπλισμένους με φορητά πυροβόλα όπλα. Ιδιος ήταν και ο οπλισμός των γενιτσαρικών ταγμάτων (10.000 πολεμιστές) υπό τον ίδιο τον σουλτάνο και τον γιο του Σουλεϊμάν-μπέη. Στην εφεδρεία βρισκόταν Ο άλλος του γιος, Μεχμέτ-Τσελεμπής, και στο κέντρο οι μεγάλοι όγκοι των «συμμάχων» μπέηδων της Ανατολίας, ήδη αυτομόλων και εξαγορασμένων από τους Μογγόλους.

Η πρώτη επίθεση των Μογγόλων, μάλλον αναγνωριστικής φύσεως, αποκρούσθηκε. Οι μπέηδες όμως, περιφερόμενοι στα τάγματα του ανήσυχου από την κόπωση και την φρικτή δίψα κέντρου, καλούσαν σε υποχώρηση. Οι γενίτσαροι, με δική τους επιμελητεία και αυτοτέλεια, παρεμειναν ακλόνητοι. Ο βασιλιάς Στέφανος, προσποιούμενος ότι θέλει να αποκόψει τους επiορκους μπέηδες εγκατέλειψε και αυτός ευσχήμως την μάχη. Ηδη οι ελέφαντες του Ταμερλάνου είχαν περάσει μέσα από την οθωμανική παράταξη καταστρέφοντας στα μετόπισθεν οτιδήποτε θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο στον εχθρό. Ομως σύντομα και οι γενίτσαροι υπό τον αρχηγό τους Χασάν-Αγά υποχώρησαν φεύγοντας προς την Προύσα. Μαζί τους ήσαν και ο πρίγκηπας Σουλεϊμάν και ο μέγας βεζίρης Αλή-πασάς. Εκεί βρίσκονταν τα χαρέμια και τα πλούτη τους. Μια τέλεια προετοιμασμένη και άψογα εκτελεσμένη επιχείρηση ψυχολογικού πολέμου του Ταμερλάνου. που δεν εμπιστευόταν απολύτως τους προδότες, έφερε αποτέλεσμα. Πριν από την μάχη απέστειλε εμφανώς λίγες ίλες ελαφρού ιππικού με κατεύθυνση προς την Προύσα, προκαλώντας ανησυχία στο οθωμανικό στρατόπεδο.

Μέσα στην ολόλαμπρη νύκτα της 2ας Ιουλίου ο Βαγιαζήτ παρέμεινε τραυματισμένος, προδομένος, αλλά ακλόνητος απέναντι στους Μογγόλους. Γύρω του ήταν μόνον η πιστή του φρουρά, οι καπού-κουλού. οι φωνές τους «Αλλά-Αλλά» πνίγηκαν από τον ορυμαγδό των αλόγων και από την τρομερή μογγολική κραυγή, που σκορπούσε τη φρίκη από τα χρόνια τοu Τσεγκίς-Χαν: «σουρούν-σουρούν !» («σπρώξτε-σπρώξτε!»). Ο Φώτης Κόντογλου έγραψε στον «Πέδρο Καζάς» : « ... Οι στρατιώτες ήτανε Τούρκοι, Τάταροι, Τουρκομάνοι, Σέρβοι και άλλες φυλές, όλοι τους αιμοβόροι και θεριόψυχοι και λυσσασμένοι να φάνε τα κρέατά τους. Για τούτο κείνος ο κάμπος είδε τέτοια σφαγή που τρόμαξε, κι από τότες απόμεινε καταραμένος και στοιχειωμένος. Το χώμα ανακατεύτηκε με τριμμένα κόκκαλα και, σαν έβρεχε, βρωμούσε ο τόπος πολλά χρόνια υστερώτερα. Δω κι' εκεί βρίσκανε οι καμηλιέρηδες σπαθιά λυωμένα. και ταρκάσια, χάμουρα, πέταλα και χαλκάδες των αυτιών ..»

Ο Τάταρος στρατηγός Μαχμούτ-Χαν ήταν αυτός που είχε την τιμή να αιχμαλωτίσει τον άνθρωπο ποu έτρεμε όλη η χριστιανοσύνη, μαζί του και άλλους πέντε πρίγκηπες. Η παράδοση λέει πως ο Ταμερλάνος τον έκλεισε σε κλουβί το οποίο χρησιμοποιούσε ως βατήρα όταν ίππευε, όπου ο Βαγιαζήτ γέμισε ψείρες ! Ο μεγάλος Αυστριακός ανατολιστής και ιστορικός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ιππότης Γιόζεφ φον Χάμμερ - Πούργκσταλ (Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall) , σε μιαν επίδειξη του ερμηνευτικού του πνεύματος υπενθυμίζει ότι με την τουρκική λέξη «καφές» (καφάσι) εκτός από κλουβί αποδίδεται και η έννοια του περίκλειστου την εποχή εκείνη φορείου. Είναι όντως πολύ πιθανή η μεταφορά του Βαγιαζήτ με φορείο, εφόσον ήταν τραυματίας. Ο αγέρωχος σουλτάνος πάντως, όποια και αν ήταν η μεταχείρισή του από τον νικητή, αυτοκτόνησε τον Μάρτιο του 1403 αρνούμενος τροφή.

Αναμφιβόλως το σκήπτρο της ατιμωτικής και ανάνδρου επιορκίας σε περιπτώσεις υπό όρους συνθηκολογήσεων κροτούν σαφέστατα οι Τούρκοι. Επικεφαλής τους ως αρχιεπίορκος είναι ο Μωάμεθ ο Πορθητής, ο οποίος κοσμεί την ιστορία του με πολλές άθλιες επιορκίες. Το 1469 στην Ταρσό της Κορινθίας η φρουρά του κάστρου παρεδόθη με συνθήκη. Η Ταρσός ήταν σημαντική πόλη της Κορινθίας κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο. Βρισκόταν στο φαράγγι του Όλβιου ποταμού στην δυτική Κορινθία, πιθανόν ανάμεσα στα χωριά Άνω και Κάτω Ταρσός, και ανήκε στο Δεσποτάτο του Μορέως. Η πόλη είχε μητρόπολη και τρεις ακόμα μικρότερες εκκλησίες, ενώ ο πληθυσμός της ήταν περίπου 10.000 κάτοικοι. Ο καθεδρικός ναός ήταν πιθανώς αφιερωμένος στους Άγιους Ταξιάρχες. Το κάστρο της Ταρσού, αργότερα Κάστρο Σφυρών, βρισκόταν σε οχυρή τοποθεσία πάνω από την πόλη, στο βράχο πάνω από το ναό της Παναγιάς του Βράχου.

Ο Μωάμεθ συνέτριψε τα οστά των μαχητών και έγδαρε ζωντανό τον αρχηγό τους Δοξίη. Επίσης κατά την εκπόρθηση της Χαλκίδος στις 12·7·1470 ο επίορκος σουλτάνος, αφού κατέσφαξε τους αιχμαλώτους, με την υπόσχεσή του προς τον Ενετό βάϊλο Ερίτζο να μην πειράξει το κεφάλι του, διέταξε να τον κόψουν με το πριόνι στην μέση. Μπορεί όμως κάποιος να σχολιάσει αναλόγως και την ατιμία του κτηνώδους Καρά Μουσταφά πασά, του πορθητή (με συνθήκη) της Αμμοχώστου, ο οποίος ακρωτηρίασε στην σκηνή του (ενώ διεπραγματεύοντο) τον φρούραρχο Μαρκαντόνιο Μπραγκαντίνο, τον οποίον αργότερο έγδαρε δημοσίως ζωντανό.

Εισερχόμενοι στη νεώτερη εποχή, δεν θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τον Μεγάλο Ναπολέοντα στη σειρά των προσωπικοτήτων που εξετάζουμε. Το ποιες ιδιότητές του επεκαλέσθη όταν έθεσε μετά το Βατερλώ τον εαυτό του υπό την προστασία του βρετανικού στέμματος δεν αφορά το παρόν κείμενο. Η περίπτωση όμως του αυτοκράτορα Ναπολέοντος του Γ', του ανιψιού του Βοναπάρτη, αποτελεί την κορωνίδα των Γάλλων δορυαλώτων μοναρχών, οι οποίοι στατιστικά αποτελούν και την πλειοψηφία εστεμμένων ενός έ&νους που αιχμαλωτίσ&ηκαν.

Ο Γαλλο-γερμανικός πόλεμος του 1870-71 είναι το πεδίο του δράματος του τελευταίου μονάρχη της Γαλλίας, του αν&ρώπου που χαρακτήρισε μια ολόκληρη εποχή στην Ευρώπη και καθιέρωσε πολλαπλά «στυλ» από την ένδυση και τα γένια (το περίφημο barbe imρeriale) των ανδρών της εποχής μέχρι τα κτίρια και τα έπιπλα.

Ο Ναπολέων Γ' υπήρξε ένας οραματιστής αυτοκράτωρ, ο οποίος κατά τα χρόνια της βασιλείας του έδωσε πάλι στη Γαλλία το κύρος και τη διεθνή επιβολή που της άξιζε. Η εντυπωσιακή παρουσία του στρατού του στα πεδία των μαχών της επαναστατημένης Ιταλίας, της Κριμαίας, των αποικιακών επιχειρήσεων, στο Μεξικό διά της Λεγεώνος των Ξένων, «αφύπνισε» την αρειμάνιο βοναπαρτική σπίθα που οι προκάτοχοί του Βουρβώνοι είχαν προσπαθήσει ματαίως να σβήσουν.

Οταν επετέθη κατά της Βορειογερμανικής Ομοσπονδίας ή Βορειογερμανικής Ένωσης (Norddeutscher Bund) και των συμμάχων της ήλπιζε σε μια γρήγορη και ολοκληρωτική νίκη, υπολογίζοντας γι' αυτήν και στην παρουσία του στα πεδία των μαχών, όπως άρμοζε σε έναν Γάλλο μονάρχη και κυρίως σε έναν Βοναπάρτη. Ομως μετά από αλλεπάλληλες ήπες, οφειλόμενες στα νέα δόγματα πολέμου που είχε υιοθετήσει και κυρίως εφήρμοζε αριστοτεχνικώς το πρωσικό γενικό επιτελείο, θρέθηκε εγκλωβισμένος στο Σεντάν από τους επιδέξιους χειρισμούς του Μόλτκε. Εκεί, προκειμένου να αποφύγει την αναίτια σφαγή της στρατιάς του από το γερμανικό πυροβολικό, μετά από μια μάχη που κράτησε επτά ημέρες παρεδόθη στις 7 Σεπτεμβρίου 1870 στον βασιλέα Γουλιέλμο Α' της Πρωσίας, ο οποίος σύντομα θα γινόταν αυτοκράτωρ της Γερμανίας. Κατά την αναμέτρηση αυτή ο Ναπολέων υπέφερε ήδη από την ασθένεια που θα τον έστελνε σύντομα στον τάφο, πράγμα που επηρέασε τόσο τον ίδιον, ως ανώτατο διοικητή του στρατού του, όσο και τους περί αυτόν.

Πριν ολοκληρωθεί αυτή η συνοπτική παρουσίαση, αξίζει να γίνει μνεία σε δύο σύγχρονους εστεμμένους οι οποίοι, αν και δεν αιχμαλωτίσθηκαν σε κάποια μάχη, όταν η χώρα τους κατεκτήθη από τον εχθρό δεν οπισθοχώρησαν από αυτήν, αλλά προτίμησαν να παραμείνουν σε αιχμαλωσία (εννοείται ότι δεν εκφράζουμε καμία απαξία, το αντίθετο μάλιστα, προς τους μονάρχες εκείνους που ετέθησαν επικεφαλής του στρατού τους συνεχίζοντας τον αγώνα σε νέα μέτωπα, όπως συνέβη και στη χώρα μας κατά την Κατοχή).

Οι περιπτώσεις των δύο μοναρχών παρουσιάζουν κάποιες μικρές διαφορές Αναφερόμαστε στον Β'ΠΠ και στην περίrση της κατάληψης του Βελγίου και της Δανίας από τους Γερμανούς.

Από τις 10 ως τις 28 Μαϊου 1940 ο Βελγικός Στρατός κατέρρευσε από τα αριστοτεχνικά συντριπτικά πλήγματα της Wehrmacht. Ο βασιλεύς Λεοπόλδος ο Γ', συνθηκολογώντας απομονώθηκε στο ανάκτορο του Λέκεν. Τον Ιούνιο του 1944 μεταφέρθηκε στη Γερμανία ως όμηρος. Η στάση του κατά τα χρόνια αυτά, που από πολλούς χαρακτηρίστηκε ως επαμφοτερίζουσα, παρολίγον μεταπολεμικώς να επιφέρει την πτώση της σαξοβουργικής δυναστείας του Βελγίου.

Πιο περίπλοκα πολιτικά ήταν τα πράγματα για τη βασιλεύουσα γλυξβουργική δυναστεία της Δανίας. Εκεί συνέβη ένα από τα παράδοξα του διεθνούς δικαίου : Η Δανία με την έναρξη του Β'ΠΠ είχε διακηρύξει την ουδετερότητά της. Στις 9 Απριλίου 1940 ο Γερμανικός Στρατός την κατέλαβε : Η κυβέρνηση δέχθηκε την στρατιωτική κατοχή, αλλά τυπικά η Δανία παρέμεινε κυρίαρχο κράτος μέχρι τις 29 Αυγούστου 1943. Κατά το διάστημα αυτό διενεργήθηκαν ελεύθερες εκλογές και συνήφθησαν διεθνείς δικαιοπραξίες. Οταν όμως η δανική κυβέρνηση αρνήθηκε να θεσπίσει νόμο για τη θανατική καταδίκη των δολιοφθορέων ανταρτών και να επιτρέψει τον διωγμό των Εβραίων, ο πολιτικός έλεγχος περιήλθε στα χέρια των δυνάμεων κατοχής. Ο Στρατός και το Ναυτικό διελύθησαν, αφού πολλά πληρώματα βύθισαν τα πλοία τους για να μην πέσουν στα χέρια το εχθρού. Κατά το διάστημα αυτό ο βασιλεύς Χριστιανός Ι', έχοντας παραμείνει στην χώρα, συχνά εμφανιζόταν έφιππος στους δρόμους της Κοπεγχάγης, αφενός για να εμψυχώνει τους υπηκόους του και αφετέρου για να υπενθυμίζει την (έστω και ανύπαρκτη) κυριαρχία του στους κατακτητές. Είχε έλθει σε συμφωνία με την κυβέρνηση στο θέμα των δολιοφθορών, αλλά παρέμενε αντίθετος στη σύλληψη των ιουδαϊκού θρησκεύματος υπηκόων του. Ενας πατριωτικός λόγος του – τον Αύγουστο του 1943- κατά των κατόχων της χώρας είχε ως συνέπεια την φυλάκιση τόσον αυτού, όσο και του διαδόχου του Φρειδερίκου του Θ'.

ΕΠΙΜΥΘΙΟ

Το συνοπτικό κείμενο που παρατέθηκε βεβαίως και δεν φιλοδοξεί να διεκδικήσει την απαιτουμένη πληρότητα καλύψεως όλων των περιπτώσεων του υπό εξέταση θέματος. Είναι περισσότερον ένας φόρος μνήμης και τιμής στις σπουδαίες προσωπικότητες της πολεμικής ιστορίας που παραμέρισαν τον θρόνο, την ερμίνα, το σκήπτρο και τις διασκεδάσεις για την σέλα, την πανοπλία, το ξίφος και τον αγώνα. Στις σύγχρονές μας «θερμές αναμετρήσεις» (μιας και θα ήταν μάλλον ντροπή να ονομάσουμε πολέμους αυτά που γίνονται στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο), ουδείς κρατικός ηγέτης πλέον οδηγεί το στράτευμά του στην μάχη. Ούτε καν οι ανώτατοι στρατιωτικοί διοικητές δεν το πράττουν αυτό, άλλωστε κανένας δεν θα ζητούσε κάτι τέτοιο. Ηθικά, θα ήταν απλώς αρκετό σε περιπτώσεις αποτυχιών ή ταπεινώσεων να ανελάμβαναν τις ευθύνες εκείνοι που απολαμβάνουν την τιμή, σε παρελάσεις και άλλα ευφρόσυνα γεγονότα, να βλέπουν τις πολεμικές σημαίες να χαμηλώνουν μπροστά τους (συχνά δίχως την απαιτούμενη αιδώ)...\