Πώς θα συμμορφωθεί η Βενεζουέλα

Αrt3148 Τετάρτη 12 Απριλίου 2017
Πώς θα συμμορφωθεί η Βενεζουέλα Τι μπορεί να κάνει ο Trump
Ernesto J. Sanchez

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, έχει υιοθετήσει μια απρόσμενα σκληρή γραμμή απέναντι στην κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Στις 14 Φεβρουαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες έθεσαν κυρώσεις στον προσφάτως διορισθέντα Αντιπρόεδρο της Βενεζουέλας, Tareck El Aissami, και στον στενό συνεργάτη του, Samark José López Bello, για φερόμενη συμμετοχή τους σε διακίνηση ναρκωτικών. Την επόμενη ημέρα, ο Trump συναντήθηκε με την Lilian Tintori [1], την σύζυγο του φυλακισμένου ηγέτη της
αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας Leopoldo López, και έγραψε λίγο αργότερα στο Tweeter ότι ο López θα πρέπει να «βγει από την φυλακή αμέσως». Απτόητος από την απαγόρευση των εκπομπών του ισπανόφωνου καναλιού του CNN από την κυβέρνηση της Βενεζουέλας [2] δύο ημέρες αργότερα, μια δήλωση του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ εξέφρασε «απογοήτευση και ανησυχία» [3] για τους πάνω από 100 πολιτικούς κρατούμενους [4] που κρατούνται από το καθεστώς του προέδρου της Βενεζουέλας, Nicolás Maduro [5], και έκανε έκκληση για «σεβασμό στο κράτος δικαίου, την ελευθερία του τύπου … και την αποκατάσταση της δημοκρατικής διαδικασίας που αντανακλά την βούληση του λαού της Βενεζουέλας». Επιπλέον, ο Trump υπογράμμισε τις ανησυχίες του για την επιδείνωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Βενεζουέλα κατά την διάρκεια τηλεφωνικών συνομιλιών με τους προέδρους Mauricio Macri της Αργεντινής [6], Juan Manuel Santos της Κολομβίας [7], και Pedro Pablo Kuczysnki του Περού [8].

Η καταδίκη του καθεστώτος Maduro από τον Τραμπ έρχεται σε μια εποχή που η Βενεζουέλα έχει πέσει σε μια οικονομική και ανθρωπιστική κρίση [9], και την ίδια στιγμή έχει, όπως το έθεσε το Freedom House [10], «ρίξει πλήρως την δημοκρατική βιτρίνα» της. Παρά το γεγονός ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης κέρδισαν τον έλεγχο της Εθνοσυνέλευσης της Βενεζουέλας τον Δεκέμβριο του 2015 και υποσχέθηκαν ένα προεδρικό δημοψήφισμα ανάκλησης, το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο της Βενεζουέλας ανέστειλε επ’ αόριστον την ψηφοφορία τον Οκτώβριο του 2016. Δύο μήνες αργότερα, οι συνεχιζόμενες υπό την ηγεσία του Βατικανό συνομιλίες μεταξύ του καθεστώτος Maduro και της αντιπολίτευσης διεκόπησαν λόγω της άρνησης του καθεστώτος να κάνει ορισμένες παραχωρήσεις όπως η απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Οι περιφερειακές εκλογές επίσης αναβλήθηκαν πέρσι και, αν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις, πιστεύεται ότι οι προεδρικές εκλογές, προγραμματισμένες για το 2018, θα αναβληθούν επίσης.

Ούτε μπορεί η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας να υπολογίζει στην δικαστική προστασία. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, το οποίο είναι κατάμεστο από πιστούς στην κυβέρνηση, ακύρωσε [11] ένα ψήφισμα της Εθνοσυνέλευση για να ελέγξει την εξουσία του Maduro. Η απόφασή του ουσιαστικά επέτρεψε στον πρόεδρο να κυβερνά με διατάγματα.

Ο Trump φαίνεται να συμμερίζεται την αντιπολίτευση της Βενεζουέλας και τις δυσχέρειες στα ανθρώπινα δικαιώματα. Αλλά η επιθυμία του να ανακόψει τις παράνομες ροές ναρκωτικών στις Ηνωμένες Πολιτείες τού δίνει ένα επιπλέον κίνητρο για να διατηρήσει ένα ενδιαφέρον για την Βενεζουέλα. Μάλιστα, ο ίδιος εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα [12] τον Φεβρουάριο για να «προσδιορίσει, απαγορεύσει, διακόψει και διαλύσει διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις» -συμπεριλαμβανομένων των καρτέλ των ναρκωτικών- «μέσω της έρευνας, της σύλληψης και παραπομπής [στην δικαιοσύνη] των μελών των εν λόγω οργανώσεων». Η επίτευξη αυτών των στόχων σε σχέση με την Βενεζουέλα, ωστόσο, απαιτεί μια κυβέρνηση στην Βενεζουέλα που να δεσμεύεται στον ίδιο στόχο. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι το σημερινό καθεστώς είναι [δεσμευμένο στους ίδιους στόχους], δεδομένου ότι πολλοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Βενεζουέλας, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων αξιωματικών του στρατού, προφανώς εμπλέκονται στο παγκόσμιο παράνομο εμπόριο ναρκωτικών.

Ο Trump έτσι βρίσκεται στην δυσάρεστη θέση να πρέπει να πιέσει την Βενεζουέλα να δεσμευτεί για την διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων εκλογών, ακόμη και αν οι Βενεζουελάνοι αξιωματούχοι, απρόθυμοι να παραιτηθούν από την ασυλία που προσφέρουν οι θέσεις τους, είναι πιθανό να επιδείξουν σκληρή, ή ακόμα και βίαιη, αντίσταση σε οτιδήποτε αμφισβητεί την παραμονή τους στην εξουσία.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΝΟΣ ΝΑΡΚΟΚΡΑΤΟΥΣ

Η Βενεζουέλα έχει γίνει μια σημαντική οδός για την διαμετακόμιση της κοκαΐνης [13] στις Ηνωμένες Πολιτείες, λόγω των διάτρητων συνόρων της μήκους 1.370 μιλίων με την Κολομβία, μιας διεφθαρμένης κυβέρνησης, και των αδύναμων θεσμών. Η απροθυμία της χώρας να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την καταπολέμηση των ναρκωτικών χρονολογείται από το 2005, όταν ο προκάτοχος του Maduro, Ούγκο Τσάβες [14], ανέστειλε την συνεργασία της Βενεζουέλας με την Drug Enforcement Administration των ΗΠΑ, κατηγορώντας τους πράκτορές της για κατασκοπεία της κυβέρνησης της Βενεζουέλας.

Παρά το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον δεν το γνώριζε εκείνη την εποχή, ο Τσάβες μπορεί να προσπαθούσε να καλύψει την συμμετοχή υψηλόβαθμων αξιωματούχων της Βενεζουέλας στην διακίνηση ναρκωτικών. Αυτό ήρθε στο φως τον Μάρτιο του 2008, όταν ο κολομβιανός στρατός έκανε επιδρομή σε στρατόπεδο στο Εκουαδόρ που ανήκει στις Ένοπλες Επαναστατικές Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC) και κατάσχεσε πλήθος ευαίσθητων εγγράφων και ηλεκτρονική αλληλογραφία. Αυτά τα λεγόμενα αρχεία FARC, που αργότερα έγιναν διαθέσιμα στο κοινό [15], αποκάλυψαν τους στενούς δεσμούς μεταξύ του καθεστώτος Τσάβες και της ομάδας των ανταρτών. Πιο συγκεκριμένα, ο στρατηγός Hugo Carvajal, επικεφαλής των στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών της Βενεζουέλας, φέρεται να βοήθησε το FARC σε διακίνηση ναρκωτικών και όπλων, όπως έκανε κι ο στρατηγός Henry Rangel και ο τότε υπουργός Εσωτερικών Ramón Rodríguez Chacin. Το Τμήμα της Υπηρεσίας Ελέγχου Αλλοδαπών Περιουσιακών Στοιχείων (OFAC) του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, κατά συνέπεια, πάγωσε τα περιουσιακά στοιχεία αυτών των τριών αξιωματούχων στις ΗΠΑ.

Αλλά οι κυρώσεις αυτές φαίνεται ότι είχαν μικρή, αν είχαν καθόλου, επίδραση. Ο Rangel προχώρησε για να υπηρετήσει για λίγο ως υπουργός Άμυνας της Βενεζουέλας και είναι σήμερα ο κυβερνήτης της επαρχίας Trujillo. Ο Rodríguez Chacin, ο οποίος διαχειρίστηκε την σχέση του καθεστώτος Τσάβες με το FARC, είναι σήμερα ο κυβερνήτης της επαρχίας Guárico. Ο Carvajal, ο οποίος συνελήφθη το 2014 από τις Αρχές της Αρούμπα, κατόπιν αιτήματος των ΗΠΑ, αργότερα αφέθηκε ελεύθερος επειδή είχε ασυλία -ήταν ο πρόξενος στην Αρούμπα εκείνη την εποχή.

Κατά τα επόμενα έτη, η OFAC θέσπισε κυρώσεις εναντίον μιας σειράς άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Και υπήρξαν περισσότερες αποκαλύψεις από τότε που ο Leamsy Salazar, ο πρώην επικεφαλής της ομάδας ασφαλείας του προέδρου Τσάβες, κατέφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Ιανουάριο του 2015 [16], για να συνεργαστεί με τους ομοσπονδιακούς εισαγγελείς στην διερεύνηση των πολύχρονων δεσμών μεταξύ της κυβέρνησης της Βενεζουέλας και των συνδικάτων ναρκωτικών. Ανάμεσα στα άτομα που έχει ενοχοποιήσει ο Salazar είναι ο Diosdado Cabello, ο πρώην πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης από το κυβερνών πολιτικό κόμμα της Βενεζουέλας και πρώην αξιωματικός του στρατού ο οποίος φέρεται να ηγείται ενός καρτέλ ναρκωτικών -το καρτέλ των Suns- που κατά κύριο λόγο αποτελείται από νυν και πρώην αξιωματικούς του στρατού. Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποκαλύψει σχέσεις μεταξύ εμπόρων ναρκωτικών και του υπουργικού συμβουλίου του Maduro και μελών της οικογένειάς του.

Την 1η Αυγούστου 2016 το Περιφερειακό Δικαστήριο των ΗΠΑ για την Ανατολική Περιφέρεια της Νέας Υόρκης αποσφράγισε ένα κατηγορητήριο περί διακίνησης κοκαΐνης εναντίον δύο Βενεζουελάνων πρώην αξιωματούχων της Υπηρεσίας κατά των ναρκωτικών, τον στρατηγό Néstor Luis Reverol και τον Edylberto José Molina, τότε στρατιωτικό ακόλουθο της Βενεζουέλας στην Γερμανία. Ο Molina έκτοτε φέρεται να έχει επιστρέψει στην Βενεζουέλα. Και ο Maduro έχει ορίσει τον Reverol ως υπουργό Εσωτερικών της Βενεζουέλας, μια θέση που επιβλέπει τις αστυνομικές δυνάμεις της χώρας. Τρεις μήνες αργότερα, ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο της πόλης της Νέας Υόρκης καταδίκασε δύο ανήψια της Πρώτης Κυρίας της Βενεζουέλας, Σίλια Φλόρες, για συνωμοσία για την μεταφορά 800 κιλών κοκαΐνης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι δύο άνδρες είναι σήμερα εν αναμονή της ποινής, ενώ ο Maduro έχει κατηγορήσει την καταδίκη τους ως «ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ».

Ο El Aissami, ο οποίος ήταν γνωστός ως υποκείμενος έρευνας των ΗΠΑ, όταν διορίστηκε αντιπρόεδρος τον Ιανουάριο, είναι ο πιο υψηλόβαθμος Βενεζουελάνος επίσημος που έχει κατηγορηθεί για διακίνηση ναρκωτικών μέχρι τώρα. Σύμφωνα με την OFAC [17], ο El Aissami, στις προηγούμενες θέσεις του ως υπουργός Εσωτερικών (2008-12) και ως κυβερνήτης της επαρχίας Αράγκουα (2012-17), φέρεται να επέβλεψε ή εν μέρει να του ανήκαν, αποστολές ναρκωτικών άνω των 1.000 κιλών που προορίζονταν για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Και όμως, ο El Aissami έχει αναλάβει ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του άμεσου δημοσιονομικού ελέγχου όλων των υπουργείων και της εξουσίας να λαμβάνει αποφάσεις επί των κλιμακίων των φόρων εισοδήματος και συναλλαγών. Κατά συνέπεια, το Economist Intelligence Unit έχει σκεφτεί ότι ο El Aissami έχει καταστεί ο προτιμώμενος διάδοχος του Maduro [18], αν ο πρόεδρος, ο οποίος αντιμετωπίζει ποσοστό αποδοκιμασίας 80% [19], επιλέξει να μην κατέβει στις προεδρικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για το επόμενο έτος. Όμως, παραμένει το ερώτημα αν αυτές οι εκλογές θα είναι ελεύθερες και δίκαιες, ή ακόμη κι αν θα γίνουν.

Σε αυτό το σημείο, φαίνεται απίθανο ότι οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν. Η διοίκηση Maduro έχει γεμίσει τις ανώτατες βαθμίδες της κυβέρνησης με άτομα που έχουν πολλά να χάσουν σε οποιαδήποτε πολιτική μετάβαση που θα ευνοεί την αντιπολίτευση. Δείτε την κατάσταση του El Aissami και του Reverol, των δύο πιο ισχυρών ανθρώπων στην Βενεζουέλα μετά τον Maduro, που βρίσκονται σε μια θέση όπου η μετάβαση θα μπορούσε να τους οδηγήσει σε ενδεχόμενη δίωξη και σε φυλάκισή τους. Μια άλλη πιθανότητα -ένα στρατιωτικό πραξικόπημα- επίσης φαίνεται απίθανο δεδομένου ότι ο Maduro έχει σε μεγάλο βαθμό ενσωματώσει τον στρατό, ήδη προσβληθέντα από ομάδες όπως το Καρτέλ των Suns, στην κυβέρνηση. Η ευθύνη του στρατού για την διαχείριση του εφοδιασμού της Βενεζουέλας με τρόφιμα έχει οδηγήσει σε μυριάδες ευκαιρίες για κερδοσκοπία μαύρης αγοράς [20], καθώς και αφθονία κινήτρων για αντίσταση σε συμβιβασμό με την αντιπολίτευση και την πάταξη μιας λαϊκής εξέγερσης. Πράγματι, το ένα τρίτο του υπουργικού συμβουλίου του Maduro είναι σε ενεργό υπηρεσία ή συνταξιούχοι αξιωματικοί του στρατού, ενώ 12 από τους 23 κυβερνήτες της Βενεζουέλας είναι πρώην αξιωματικοί του στρατού.

Ως εκ τούτου, οι κυρώσεις των ΗΠΑ σε Βενεζουελάνους ηγέτες για διακίνηση ναρκωτικών δεν έχουν καταφέρει να πείσουν το καθεστώς Maduro να αλλάξει την συμπεριφορά του. Το κλειδί για την κυβέρνηση Τραμπ είναι να μην υποτιμήσει την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης των «τσαβιστών» να επιβιώσουν και την δύναμη που οι υψηλόβαθμοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν στην διάθεσή τους για να προστατεύσουν το καθεστώς τους, ανεξάρτητα από την ξένη καταδίκη.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ Ο ΤΡΑΜΠ

Η διοίκηση Trump, οι σύμμαχοί της στην Λατινική Αμερική, και η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας αντιμετωπίζουν σήμερα την πρόκληση να βρουν το πώς θα πιέσουν για μια ειρηνική μετάβαση της εξουσίας. Ένας τρόπος είναι να βάλουν μια σφήνα μεταξύ των σκληροπυρηνικών μελών της κυβέρνησης της Βενεζουέλας και των μετριοπαθών που δεν θέλουν η χώρα τους να γίνει ένας περιφερειακός ή παγκόσμιος παρίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνάντηση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (ΟΑS) για τη Βενεζουέλα την περασμένη εβδομάδα, μπορεί να παρέχει ένα άνοιγμα.

Ο Luis Almagro, ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS), πρόσφατα κατηγόρησε την κυβέρνηση της Βενεζουέλας για παραβίαση του Διαμερικανικού Δημοκρατικού Χάρτη της οργάνωσης. Κάλεσε τον OAS να αναστείλει την συμμετοχή της Βενεζουέλας, εκτός αν πραγματοποιηθούν αμέσως ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Αλλά μια αμφιλεγόμενη συνάντηση του OAS την 28η Μαρτίου [21] έκλεισε με μόνο μια αόριστη δήλωση, υποστηριζόμενη από 20 από τα 34 μέλη του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, η οποία πρότεινε μια «πολιτική λύση» στην κρίση της Βενεζουέλας.

Αυτό που ακολούθησε, ωστόσο, ήταν πιο ελπιδοφόρο. Τρεις ημέρες μετά την ανακοίνωση του OAS, το Ανώτατο Δικαστήριο της Βενεζουέλας αφαίρεσε τις εξουσίες από την -υπό την ηγεσία της αντιπολίτευσης- Εθνική Συνέλευση. Αλλά το δικαστήριο αναθεώρησε την απόφασή του στον απόηχο της κριτικής από τις ομόλογες κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής και την ίδια την Γενική Εισαγγελέα της Βενεζουέλας [22], η οποία θεωρείται ότι είναι πιστή στον Maduro. Η αντίστασή της υπονοεί διαιρέσεις στο εσωτερικό του καθεστώτος Maduro.

Λίγο αργότερα, το Μόνιμο Συμβούλιο του OAS πέρασε ένα σκληρό ψήφισμα [23], καλώντας το καθεστώς Maduro να διασφαλίσει την διάκριση των εξουσιών. Ο OAS, επίσης, υποσχέθηκε να «είναι έτοιμος να υποστηρίξει μέτρα για την αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης» και «να αναλάβει ως αναγκαίες περαιτέρω διπλωματικές πρωτοβουλίες για να προωθήσει την αποκατάσταση του δημοκρατικού θεσμικού συστήματος». Το ψήφισμα εγκρίθηκε από 17 από τα 34 κράτη-μέλη, μεταξύ των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες, με αποχή από μόνο τέσσερις χώρες: Τις Μπαχάμες, την Μπελίζ, την Δομινικανή Δημοκρατία και το Ελ Σαλβαδόρ. Αλλά η ψηφοφορία υπολειπόταν από ακόμα έξι έθνη από την πλειοψηφία των δύο τρίτων που απαιτείται για την αναστολή ενός μέλους από την OAS.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα έχουν πιθανόν πρόβλημα να πείσουν μια σειρά από χώρες της Καραϊβικής να ψηφίσουν κατά της Βενεζουέλας, από την οποία οι εν λόγω χώρες λαμβάνουν επιδοτούμενα φορτία πετρελαίου. Αλλά όπως έχει γράψει ο πολιτικός σχολιαστής Andrés Oppenheimer, η διοίκηση Trump μπορεί ακόμα να να πείσει αυτά και άλλα μέλη του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών να ψηφίσουν κατά της Βενεζουέλας, αν δείξει κάτι περισσότερο από ένα προσωρινό ενδιαφέρον για τις περιφερειακές υποθέσεις. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να διορίσει έναν Βοηθό Υφυπουργό για θέματα δυτικού ημισφαιρίου και να πάρει πίσω την απειλή του να μειώσει την χρηματοδότηση των ΗΠΑ για τον OAS [24]. Με απλά λόγια, αν η προοπτική της αποβολής της Βενεζουέλας από τον OAS γίνει πραγματικότητα, αυτό μπορεί να δημιουργήσει αρκετή πίεση για να διευρύνει τις ρωγμές μεταξύ των πιστών στον Maduro, και, κατά συνέπεια, να παράγει αρκετά κίνητρα στον Maduro να επαναλάβει τις συνομιλίες με την αντιπολίτευση και, τουλάχιστον, να κάνει ελεύθερες, δίκαιες και διεθνώς εποπτευόμενες εκλογές το 2018.

Στο τέλος, όμως, έχει σημασία η άρνηση της διοίκησης του Τραμπ να προχωρήσει μόνη της και η βασική της θέληση να συνεργαστεί σε πολυμερές επίπεδο με άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής για την επίλυση των θεμάτων της κρίση της Βενεζουέλας. Αν η διοίκηση πετύχει να διευκολύνει μια τέτοια λύση, θα θέσει ένα γερό θεμέλιο για μια ανανεωμένη σχέση των ΗΠΑ με την Λατινική Αμερική βασισμένη στην κοινή περιφερειακή ασφάλεια και στα πολιτικά συμφέροντα. Και αν δεν το κάνει, θα έχει μάθει ποιοι είναι οι φίλοι της στην εκκίνηση μιας νέας περιφερειακής απειλής για την ασφάλεια.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2017-04-07/getting-ven...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2017/02/15/trump-ca...
[2] http://www.cnn.com/2017/02/15/americas/cnn-en-espanol-venezuela-off-air/
[3] http://www.miamiherald.com/news/nation-world/world/americas/venezuela/ar...
[4] https://foropenal.com/presos-politicos/lista-publica?keys=&page=1
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2013-03-12/maduro-moves
[6] http://www.reuters.com/article/us-argentina-usa-venezuela-idUSKBN15U2RG
[7] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/02/13/readout-president...
[8] http://www.foxnews.com/world/2017/02/13/perus-president-asks-trump-to-de...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2016-03-10/venezuelas-...
[10] https://freedomhouse.org/blog/venezuela-sheds-its-democratic-fa-ade
[11] http://www.miamiherald.com/news/nation-world/world/americas/venezuela/ar...
[12] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/02/09/presidential-exec...
[13] https://www.state.gov/j/inl/rls/nrcrpt/2016/vol1/253323.htm
[14] https://www.foreignaffairs.com/articles/brazil/2013-03-05/so-long-ch-vez
[15] https://www.amazon.com/Farc-Files-Venezuela-Ecuador-Strategic/dp/0860792064
[16] http://foreignpolicy.com/2015/01/28/is-this-scandal-the-proof-that-venez...
[17] https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/as0005.aspx
[18] http://country.eiu.com/article.aspx?articleid=185080802&Country=Venezuel...
[19] https://www.nytimes.com/2016/10/24/world/americas/venezuela-congress-nic...
[20] http://bigstory.ap.org/article/64794f2594de47328b910dc29dd7c996/venezuel...
[21] http://abcnews.go.com/International/wireStory/oas-weighs-punishing-venez...
[22] http://www.cnn.com/2017/03/31/americas/venezuela-attorney-general-suprem...
[23] http://www.oas.org/en/council/CP/documentation/res_decs/
[24] http://www.miamiherald.com/news/local/news-columns-blogs/andres-oppenhei...



www.fotavgeia.blogspot.com