Πρέσπες και τσάρος Σαμουήλ: Το ιστορικό υπόβαθρο ενός άγνωστου διπλωματικού παρασκηνίου
Γράφει ο Κόττης Κωνσταντίνος
Συνήθως την περιοχή των Πρεσπών την θυμούνται στα πλαίσια θερινών φεστιβάλ.
Όταν όμως παρέλθουν τα πρόσκαιρα φώτα, ο τόπος θυμίζει κάτι από την ταινία του Θ. Αγγελόπουλου «Εκπομπή».
Με την λήξη της ραδιοφωνικής εκπομπής, τα μηχανήματα απενεργοποιούνται και ο πολίτης μένει και πάλι μόνος, επιστρέφοντας στην ανώνυμη καθημερινότητά του.
Αφορμή γι΄αυτό το άρθρο, απετέλεσε το επεισόδιο στην Βουλγαρία, μεταξύ της εκεί κυβέρνησης και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου.
Η υπόθεση έχει ως εξής: Οι Βούλγαροι, κατά την περίοδο 1912-13, 1916-18 και 1941-44, επιχείρησαν εκτεταμένη γενοκτονία, κυρίως στις περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Φεύγοντας, απέσπασαν παράνομα, μια σειρά από κειμήλια, κυρίως από βυζαντινές μονές, όπως των Τιμίου Προδρόμου στις Σέρρες και την Εικοσιφοινίσσης στα βόρεια του ορ. Παγγαίου.
Παρασκηνιακά διαδραματίζεται ένα «παζάρι», όπου οι Βούλγαροι για να δώσουν τα κλεμμένα, απαιτούν το Ελληνικό Κράτος να τους χαρίσει τα λείψανα του τσάρου Σαμουήλ (997-1014), ο οποίος πέθανε και ετάφη κανονικά στην Πρέσπα.
Ας κάνουμε, λοιπόν, μια ιστορική αναφορά στην πανέμορφη και ταλαιπωρημένη περιοχή των Πρεσπών. Κατά τους αρχαίους χρόνους, οι Πρέσπες αποτελούσαν βασικότατο τμήμα της Αρχαίας Λύγκου, έφεραν δε τα ονόματα «Μικρά» και «Μεγάλη Βρυγηίς».
Η σημερινή ονομασία «Πρέσπα» μαρτυρείται ήδη από τους βυζαντινούς χρόνους. Οι περιορισμένες αρχαιολογικές έρευνες, όπως του Φ. Πέτσα, απέδωσαν λίγα στοιχεία στην Μικρή Πρέσπα, επί της νησίδας του Αγίου Αχιλλείου, αλλά και βυθισμένα στον παραλίμνιο χώρο.
Υποστηρίζεται πως η αρχαία πόλη Λύκη ή Λύκα ήταν εκεί. Κατά την Παλαιοχριστιανική Περίοδο, οι Πρέσπες υπάγονταν στην Μακεδονία Δευτέρα της επαρχίας του Ιλλυρικού.
Ελάχιστες, όμως είναι οι γνώσεις μας για την περίοδο προ της κατάκτησης του τσάρου Σαμουήλ.
Περιορισμένα παλαιοχριστιανικά λείψανα εντοπίσθηκαν παρά το χωριό Λαιμός, στον Άγιο Αχίλλειο και τα χωριά Μικρολίμνη, Λευκώνας. Πλατύ και Άγιος Γερμανός. Μέχρι και τον Η΄ αιώνα, εκκλησιαστικά υπάγονταν στο Πατριαρχείο της Ρώμης.
Εντούτοις με το ξέσπασμα της Εικονομαχίας, η περιοχή αποσπάσθηκε στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και διοικητικά στο Θέμα της Θεσσαλονίκης το αργότερο έως τις αρχές του Θ΄ αιώνος. Στα τέλη του Θ΄ αιώνος η Πρέσπα κατελήφθη υπό των Βουλγάρων του τσάρου Συμεών.
Οι Βυζαντινοί επικράτησαν των Βουλγάρων το 971, ως προς το Ανατολικό Βουλγαρικό Κράτος.
Η Πρέσπα, όμως, βρισκόταν στο Δυτικό Βουλγαρικό Κράτος, οπότε ο ηττημένος Τσάρος Νικόλαος ασκούσε ακόμα επιρροή.
Ο θάνατος του Ιωάννου Τσιμισκή από τύφο τον Ιανουάριο του 976, δίνει την ευκαιρία για ανασύσταση του βουλγαρικού κράτους στην περιοχή. Υπήρχαν 4 «κομητόπουλα», δηλαδή υιοί του Νικολάου και της αρμένισσας Ριψιμίας: Δαυίδ, Μωυσής, Ααρών και Σαμουήλ.
Της προσπάθειας θα ηγηθεί ο νεότερος Σαμουήλ, ύστερα από τη δολοφονία του μεγαλύτερου αδελφού του Δαυίδ, σε περιοχή μεταξύ της Πρέσπας και της Καστοριάς.
Ο Σαμουήλ στην περιοχή εντοπίζεται πριν ανακηρυχθεί επίσημα σε τσάρο το 997-8. Ήδη το 992-3, είχε τοποθετήσει κτιτορική, μάλλον, επιγραφή, στον Ναό του Αγίου Γερμανού στο ομώνυμο χωριό των Πρεσπών, ως μνημόσυνο στους γονείς του Νικόλαο και Ριψιμία και τον δολοφονηθέντα αδερφό του Δαυίδ. Μεταξύ των ετών 977 και 985 λεηλάτησε και κατέκτησε πολλές περιοχές του Ελλαδικού και της Βαλκανικής.
Μέσα του είχε ωριμάσει η ιδέα της ανάδειξης της Πρέσπας σε πρωτεύουσα του κράτους του.
Την περίοδο αυτή, ο Άγιος Αχίλλειος ήταν ενδολίμνια χερσόνησος.
Συνδέονταν δια στενού περάσματος με λιθόστρωτο δρόμο με την ξηρά (ο δρόμος αυτός, όπως και ένας σχετικός οχυρωματικός πύργος, σήμερα είναι βυθισμένος). Αντιλαμβανόμαστε πως η πρωτεύουσα του νέου κράτους, βρισκόταν σε θέση φυσικά οχυρωμένη.
Το 985 κυρίεψε την Λάρισα και υποχρέωσε πολλούς Θεσσαλούς τεχνίτες και οικοδόμους να τον ακολουθήσουν ώστε να χτιστεί η νέα πρωτεύουσα. Η καταγωγή αυτή ως θρύλος μεταφέρονταν από στόμα σε στόμα σε πολλούς κατοίκους της περιοχής έως τις ημέρες μας.
Επίσης στην περιοχή όπως και στις περιοχές της Φλώρινας και της Αχρίδος, εγκατέστησε πληθυσμούς με Αρμενική καταγωγή.
Ανήγειρε Βασιλική ως καθεδρικό ναό στο όνομα του πολιούχου της Λαρίσης Αγίου Αχιλλείου (επίσκοπος και μέλος της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου του 325). Τοποθέτησε σε αυτήν τα λεηλατημένα λείψανα των Αγίου Αχιλλείου, του πολιούχου της Σκοπέλου Αγίου Ρηγίνου και του Αγίου Διοδώρου επισκόπου Τρίκκης. Η οικοδόμηση του Ναού αυτού γίνεται σε κοντινή απόσταση από κτίσμα που αποτελούσε τα ανάκτορα του και πάνω ή πολύ κοντά στο αρχαίο νεκροταφείο της πόλης.
Παράλληλα δημιουργεί αντικανονική Αρχιεπισκοπή και εγκαθιστά πρώτο αρχιεπίσκοπο: «Γερμανό(ς) ο και Γαβριήλ εν Βοδινοίς (Έδεσσα) και εν Πρέσπα«(Ελληνικός Παρισινός Κώδιξ 880 του Νικολάου Μοναχού ΧΙΙ 407ν). Ο Σαμουήλ ηττήθηκε για πρώτη φορά παρά τον Σπερχειό ποταμό στις 19 Ιουλίου του 996 ή 997, υπό των στρατευμάτων του Νικηφόρου Ουρανού.
Στην συνέχεια τα στρατεύματα του Βασιλείου του Β΄ (958-1025), θα ανακτήσουν σταδιακά από το 1001 έως το 1018, τις περισσότερες υπό βουλγαρική κατοχή περιοχές, ειδικά μετά την Μάχη του Κλειδιού το 1014. Μέσα σε αυτές και η Πρέσπα.
Διαφήμιση 
Με την ίδρυση της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, οι Πρέσπες θα υπαχθούν εκκλησιαστικά εκεί.
Ο ίδιος ο Βασίλειος ο Β΄ επισκέφτηκε τις Πρέσπες επιστρέφοντας από Αχρίδα και κατασκεύασε ή επέκτεινε 2 οχυρωματικά έργα στην περιοχή, την «Βασιλίδα» στην Μεγάλη Πρέσπα(πιθανόν στην περιοχή της Galichica της FYROM., με προτεινόμενο ένα οχυρωματικό σημείο στο Τσάρεντβορ) και «έτερον εν τη λεχθείση λίμνη τη βραχυτέρα, ο και αυτό Κωνστάντιον επωνόμασε«.
To δεύτερο προς τιμήν του αδερφού του Κωνσταντίνου του Η΄, έχει εντοπισθεί στο Νοτιοανατολικό άκρο της νήσου του Αγίου Αχιλλείου στην θέση «Κάλε»(τουρκιστί κάστρο και τείχος). Πρόκειται για κάστρο με ελλειψοειδή περίμετρο, που έφερε πύργο στα Νοτιοδυτικά και μονόχωρο ξυλόστεγο μικρό ναό.
Ο Σαμουήλ πέθανε, μάλλον από καρδιά, στην Πρίλαπο (σημ. Prilep), στις 14 Οκτωβρίου του 1014.
Ο Νικόλαος Μουτσόπουλος κατά την ανασκαφή του 1965 επί της Βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου, ανακάλυψε την ταφή του βουλγάρου τσάρου.
Ενώ δεν έχουν αναγνωρισθεί οι τόσες και τόσες βουλγαρικές θηριωδίες, ούτε επιστράφηκαν τα λεηλατημένα, εμείς προωθούμε την ανακομιδή του τσάρου, ο οποίος επιθύμησε και θάφτηκε στην Πρέσπα.
Πόση υποτέλεια ακόμα; Κόττης Κωνσταντίνος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου