Χρειαζόμαστε “Βιοκλιματική” Αρχιτεκτονική?
Από τη δεκαετία ήδη του ΄70 στον "ανεπτυγμένο Δυτικό Κόσμο" ξεκίνησε η αναζήτηση ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης περισσότερο φιλικού προς το περιβάλλον. Με την πρώτη πετρελαϊκή κρίση έγινε φανερό, ότι οι ορυκτοί ενεργειακοί πόροι του πλανήτη δεν είναι ανεξάντλητοι.
Το μέχρι τότε μοντέλο παραγωγής και χρήσης του ανθρωπογενούς δομημένου περιβάλλοντος, που ουσιαστικά στηριζόταν στην αλόγιστη κατανάλωση ενέργειας τέθηκε υπό συνολική επανεξέταση. Η ανησυχία αυτή επεκτάθηκε γρήγορα στις ΗΠΑ και τη Βόρεια Ευρώπη πυροδοτώντας αυτό που ονομάζουμε «οικολογική ευαισθησία».
Σήμερα, με αδικαιολόγητα μεγάλη καθυστέρηση, βρίσκεται προ των πυλών και της Ελληνικής πραγματικότητας Η πρόσφατη απόφαση για στροφή της χώρας μας προς τη λεγόμενη "πράσινη" ανάπτυξη έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό μεταξύ άλλων και τον ορό "βιοκλιματική αρχιτεκτονική".
Στο τόπο, όπου ο "βιοκλιματισμός" των κτηρίων είχε τεκμηριωθεί από το 6ο αιώνα π.Χ. ως βασικό στοιχείο της παραγωγής δομημένου περιβάλλοντος, εξακολουθεί να απαιτείται μεγάλη προσπάθεια ώστε να επιβληθεί η αυτονόητη λογική του φιλικού προς το περιβάλλον κτηρίου.
Οι άνθρωποι που δημοσιοποιούν τέτοιου είδους ανησυχίες θεωρούνται ακόμη γραφικοί «οικολόγοι». Οι κανονισμοί και οι νομοθετικές ρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε αντίστοιχες εξελίξεις βρίσκονται σε νηπιακό στάδιο. Παρόλα αυτά ο ορισμός "βιοκλιματική αρχιτεκτονική" χρησιμοποιείται ως μόνιμη επωδός σε όλη αυτή την καινοφανή συζήτηση.
Είναι όμως δόκιμος ο επιθετικός προσδιορισμός "βιοκλιματική"; Τι νέες ιδιότητες προσδίδει στον όρο «αρχιτεκτονική» ώστε να χρειάζεται να τον χρησιμοποιούμε και πότε;
Το επίθετο "βιοκλιματικός-η-ο" πηγάζει από το ουσιαστικό "βιοκλιματισμός", έννοια που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη σχέση μεταξύ των κλιματικών συνθηκών ενός τόπου και των έμβιων όντων του. Αποτελεί βασική λειτουργία όλων των ζωντανών οργανισμών με την έννοια της αναγκαστικής προσαρμογής στο κλίμα του τόπου όπου ενδημούν.
Η σημασία αυτής της ικανότητας προσαρμογής για την εξέλιξη και πολλές φορές την επιβίωση τους είναι ανάλογη προς το βαθμό εξάρτησής τους από τον τόπο. Η αντιμετώπιση του κτηρίου ως «ζωντανού οργανισμού» είναι η απαραίτητη πρώτη παραδοχή για να μπορέσει κάποιος να συνδέσει το βιοκλιματισμό με το δομημένο περιβάλλον.
Ο άνθρωπος -αποκλειστικός χρήστης των κτηρίων- είναι το έμβιο ον με τη μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στις κλιματικές συνθήκες.
Η δημιουργία του δομημένου περιβάλλοντος είναι αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της ικανότητας προσαρμογής. Παρόλο που μπορεί τεχνητά να ανταποκριθεί ακόμη και σε συνθήκες εκτός ατμόσφαιρας, σε τροχιά στο διάστημα ή στους βυθούς των ωκεανών, ο άνθρωπος έχει πάντα την ανάγκη του βιοκλιματισμού ώστε να αισθάνεται "άνεση".
Με τον όρο «άνεση» περιγράφουμε εκείνη τη χωροχρονική κατάσταση, στην όποια κάποιος ευχαρίστως παραμένει. Πιο σωστά θα λέγαμε, ότι πρόκειται για την κατάσταση, στην οποία ο άνθρωπος δέχεται θετικά ερεθίσματα από το περιβάλλον. Έτσι, δεν έχει λόγους να προσπαθήσει να τη μεταβάλει. Έχει αποδειχθεί ότι δεν αρκεί η σχέση θερμοκρασίας και η υγρασίας να βρίσκεται σε ανεκτά όρια, ούτε τα επίπεδα φωτισμού και θορύβου μέσα σε συγκεκριμένο εύρος, ώστε να επιτυγχάνονται συνθήκες άνεσης.
Η αποστέρηση φυσικού φωτισμού, η απαγόρευση οπτικής επαφής με τον ουράνιο θόλο και γενικότερα η αποκοπή από το περιβάλλον έχει σοβαρότατες αρνητικές επιπτώσεις στο συγχρονισμό του βιολογικού κύκλου του οργανισμού. Έτσι συχνά παρατηρείται το φαινόμενο, η συνεχόμενη παραμονή σε χώρους αποκομμένους από το περιβάλλον, ακόμη και αν επικρατούν σε αυτούς "ιδανικές" συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας, πίεσης, ενδεδειγμένα επίπεδα φωτισμού και θορύβου, να προκαλεί δυσφορία στους κατοίκους-χρήστες τους.
Ο άνθρωπος αισθάνεται εξαιρετικά «άβολα» σ’αυτές τις περιπτώσεις, λόγω ορμονικών διαταραχών που προκαλεί η αδυναμία του οργανισμού να παρακολουθεί τον κύκλο της ημέρας, να αισθάνεται την εποχή του χρόνου, να εναρμονίζεται με τις αλλαγές του καιρού.
Για την «Αρχιτεκτονική», οι προσπάθειες να δοθεί αυτοδύναμος ορισμός, τις πιο πολλές φορές, προσκρούουν στην πολυπλοκότητα του φαινομένου. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι επικρατεί σύγχυση –και μεταξύ των αρχιτεκτόνων– για την εννοιολογική καθαρότητα του όρου «Αρχιτεκτονική» λόγω της συσχέτισης με την πολυεπίπεδη και σύνθετη διαδικασία εφαρμογής της.
Ο μεγάλος Αμερικάνος αρχιτέκτων Luis Κan με ένα φαινομενικά απλό ορισμό απαντά ξεκάθαρα στο ερώτημα: "Αρχιτεκτονική είναι η με πολύ σκέψη δημιουργία χώρου". (πηγή: pg. 8 “101 things I learned in Architecture School” Matthew Frederick the MIT press 2007 μετ. Γιάννης Τζίμας)
Αυτή είναι η ουσία της συνολικής ενέργειας που ονομάζουμε "Αρχιτεκτονική" και που περιλαμβάνει έμπνευση, μελέτη, σχεδιασμό, κατασκευή, πρόταση για χρήση, διαδικασίες εξέλιξης. Μια συντεταγμένη πορεία που οδηγεί από την υπάρχουσα κατάσταση σε μια άλλη, δυνητικά καλύτερη.
Ο επίσης μεγάλος αρχιτέκτων, ίσως ο σημαντικότερος του μοντέρνου κινήματος, ο Le Corbusier, έλεγε πως σκοπός του αρχιτέκτονα είναι να κάνει τον άνθρωπο ευτυχισμένο.
Ο χώρος που δημιουργεί, έτσι και αλλιώς, στον άνθρωπο αναφέρεται. Αφού, λοιπόν, ο αρχιτέκτων επιχειρεί με την αρχιτεκτονική του να δημιουργήσει το υψηλό συναίσθημα της ευτυχίας στον αποδέκτη της, θα πρέπει να αρχίσει πρώτα από τα βασικά, δηλαδή από την επίτευξη αισθήματος ασφάλειας και άνεσης. Είναι προφανές πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
Είμαστε υποχρεωμένοι οι αρχιτέκτονες να θέτουμε ως σημείο εκκίνησης την επίτευξη συνθηκών άνεσης στις ποιοτικές «επιδόσεις» των χώρων που δημιουργούμε Το αν θα επιτύχουμε στον τελικό στόχο να δώσουμε ευτυχία, εξαρτάται από το ταλέντο και τις ικανότητες μας. Μπορούμε στο πλαίσιο αυτό, δικαίως, να εντάσσουμε την επιστήμη μας, την αρχιτεκτονική, ανάμεσα στις τέχνες, χωρίς να την απαλλάσσουμε από την υποχρέωση της χρηστικότητας Δεν μπορεί όμως να νοηθεί αρχιτεκτονική αν στις πρώτες "σκέψεις" του αρχιτέκτονα δεν βρίσκεται η αυτονόητη απαίτηση της εκπλήρωσης των βασικών προαιώνιων στόχων της` δημιουργίας «δοχείων ζωής», όπως θα έλεγε ο δικός μας μεγάλος αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης, που θα προσφέρουν προστασία από το εξωτερικό περιβάλλον και συνθήκες άνεσης στο εσωτερικό τους.
Βασική συνθήκη για τη δημιουργία άνεσης, όπως αναλύσαμε πιο πάνω, είναι ο βιοκλιματισμός.
Καταλήγουμε λοιπόν επαγωγικά στο συμπέρασμα ότι μόνο εάν ο βιοκλιματισμός
συμπεριλαμβάνεται στις προϋπάρχουσες ιδέες, «concept» όπως έχει επικρατήσει να λέγεται διεθνώς, που οδηγούν την αρχιτεκτονική σκέψη και δράση, μπορεί κανείς να ελπίζει σε αποτελεσματική αρχιτεκτονική δημιουργία. Μόνο όταν οι αρχές του βιοκλιματισμού ακολουθούνται από τις αρχικές φάσεις του σχεδιασμού, μπορούμε να μιλάμε για αρχιτεκτονική. Διαφορετικά έχουμε παραγωγή χώρου χωρίς αρχιτεκτονική. Δηλαδή χώρο που έχει παραχθεί χωρίς σκέψη!
Ο όρος «βιοκλιματική αρχιτεκτονική» είναι κατά συνέπεια πλεονασμός που μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα. Ο επιθετικός προσδιορισμός «Βιοκλιματική» είναι περιττός. Δεν έχει τίποτα νέο να προσθέσει στην Αρχιτεκτονική. Ο βιοκλιματισμός είναι βασική παράμετρος της αρχιτεκτονικής και ένα από τα πρωταρχικά της χαρακτηριστικά.
Η αρχιτεκτονική είναι αυτονόητα «βιοκλιματική». Δεν χρειαζόμαστε τον ειδικό όρο «Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική» όπως δεν χρειαζόμαστε και "βιοκλιματικούς αρχιτέκτονες". Χρειαζόμαστε Αρχιτεκτονική και καλούς Αρχιτέκτονες. Αρχιτέκτονες που θα δημιουργούν χώρους "με πολύ σκέψη"!
Γιάννης Τζίμας
Αρχιτέκτων Μηχανικός
www.41a.gr
WWW.FOTAVGEIA.BLOGSPOT.COM
Από τη δεκαετία ήδη του ΄70 στον "ανεπτυγμένο Δυτικό Κόσμο" ξεκίνησε η αναζήτηση ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης περισσότερο φιλικού προς το περιβάλλον. Με την πρώτη πετρελαϊκή κρίση έγινε φανερό, ότι οι ορυκτοί ενεργειακοί πόροι του πλανήτη δεν είναι ανεξάντλητοι.
Το μέχρι τότε μοντέλο παραγωγής και χρήσης του ανθρωπογενούς δομημένου περιβάλλοντος, που ουσιαστικά στηριζόταν στην αλόγιστη κατανάλωση ενέργειας τέθηκε υπό συνολική επανεξέταση. Η ανησυχία αυτή επεκτάθηκε γρήγορα στις ΗΠΑ και τη Βόρεια Ευρώπη πυροδοτώντας αυτό που ονομάζουμε «οικολογική ευαισθησία».
Σήμερα, με αδικαιολόγητα μεγάλη καθυστέρηση, βρίσκεται προ των πυλών και της Ελληνικής πραγματικότητας Η πρόσφατη απόφαση για στροφή της χώρας μας προς τη λεγόμενη "πράσινη" ανάπτυξη έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό μεταξύ άλλων και τον ορό "βιοκλιματική αρχιτεκτονική".
Στο τόπο, όπου ο "βιοκλιματισμός" των κτηρίων είχε τεκμηριωθεί από το 6ο αιώνα π.Χ. ως βασικό στοιχείο της παραγωγής δομημένου περιβάλλοντος, εξακολουθεί να απαιτείται μεγάλη προσπάθεια ώστε να επιβληθεί η αυτονόητη λογική του φιλικού προς το περιβάλλον κτηρίου.
Οι άνθρωποι που δημοσιοποιούν τέτοιου είδους ανησυχίες θεωρούνται ακόμη γραφικοί «οικολόγοι». Οι κανονισμοί και οι νομοθετικές ρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε αντίστοιχες εξελίξεις βρίσκονται σε νηπιακό στάδιο. Παρόλα αυτά ο ορισμός "βιοκλιματική αρχιτεκτονική" χρησιμοποιείται ως μόνιμη επωδός σε όλη αυτή την καινοφανή συζήτηση.
Το επίθετο "βιοκλιματικός-η-ο" πηγάζει από το ουσιαστικό "βιοκλιματισμός", έννοια που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη σχέση μεταξύ των κλιματικών συνθηκών ενός τόπου και των έμβιων όντων του. Αποτελεί βασική λειτουργία όλων των ζωντανών οργανισμών με την έννοια της αναγκαστικής προσαρμογής στο κλίμα του τόπου όπου ενδημούν.
Ο άνθρωπος -αποκλειστικός χρήστης των κτηρίων- είναι το έμβιο ον με τη μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στις κλιματικές συνθήκες.
Η δημιουργία του δομημένου περιβάλλοντος είναι αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της ικανότητας προσαρμογής. Παρόλο που μπορεί τεχνητά να ανταποκριθεί ακόμη και σε συνθήκες εκτός ατμόσφαιρας, σε τροχιά στο διάστημα ή στους βυθούς των ωκεανών, ο άνθρωπος έχει πάντα την ανάγκη του βιοκλιματισμού ώστε να αισθάνεται "άνεση".
Με τον όρο «άνεση» περιγράφουμε εκείνη τη χωροχρονική κατάσταση, στην όποια κάποιος ευχαρίστως παραμένει. Πιο σωστά θα λέγαμε, ότι πρόκειται για την κατάσταση, στην οποία ο άνθρωπος δέχεται θετικά ερεθίσματα από το περιβάλλον. Έτσι, δεν έχει λόγους να προσπαθήσει να τη μεταβάλει. Έχει αποδειχθεί ότι δεν αρκεί η σχέση θερμοκρασίας και η υγρασίας να βρίσκεται σε ανεκτά όρια, ούτε τα επίπεδα φωτισμού και θορύβου μέσα σε συγκεκριμένο εύρος, ώστε να επιτυγχάνονται συνθήκες άνεσης.
Ο άνθρωπος αισθάνεται εξαιρετικά «άβολα» σ’αυτές τις περιπτώσεις, λόγω ορμονικών διαταραχών που προκαλεί η αδυναμία του οργανισμού να παρακολουθεί τον κύκλο της ημέρας, να αισθάνεται την εποχή του χρόνου, να εναρμονίζεται με τις αλλαγές του καιρού.
Για την «Αρχιτεκτονική», οι προσπάθειες να δοθεί αυτοδύναμος ορισμός, τις πιο πολλές φορές, προσκρούουν στην πολυπλοκότητα του φαινομένου. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι επικρατεί σύγχυση –και μεταξύ των αρχιτεκτόνων– για την εννοιολογική καθαρότητα του όρου «Αρχιτεκτονική» λόγω της συσχέτισης με την πολυεπίπεδη και σύνθετη διαδικασία εφαρμογής της.
Ο μεγάλος Αμερικάνος αρχιτέκτων Luis Κan με ένα φαινομενικά απλό ορισμό απαντά ξεκάθαρα στο ερώτημα: "Αρχιτεκτονική είναι η με πολύ σκέψη δημιουργία χώρου". (πηγή: pg. 8 “101 things I learned in Architecture School” Matthew Frederick the MIT press 2007 μετ. Γιάννης Τζίμας)
Αυτή είναι η ουσία της συνολικής ενέργειας που ονομάζουμε "Αρχιτεκτονική" και που περιλαμβάνει έμπνευση, μελέτη, σχεδιασμό, κατασκευή, πρόταση για χρήση, διαδικασίες εξέλιξης. Μια συντεταγμένη πορεία που οδηγεί από την υπάρχουσα κατάσταση σε μια άλλη, δυνητικά καλύτερη.
Ο επίσης μεγάλος αρχιτέκτων, ίσως ο σημαντικότερος του μοντέρνου κινήματος, ο Le Corbusier, έλεγε πως σκοπός του αρχιτέκτονα είναι να κάνει τον άνθρωπο ευτυχισμένο.
Ο χώρος που δημιουργεί, έτσι και αλλιώς, στον άνθρωπο αναφέρεται. Αφού, λοιπόν, ο αρχιτέκτων επιχειρεί με την αρχιτεκτονική του να δημιουργήσει το υψηλό συναίσθημα της ευτυχίας στον αποδέκτη της, θα πρέπει να αρχίσει πρώτα από τα βασικά, δηλαδή από την επίτευξη αισθήματος ασφάλειας και άνεσης. Είναι προφανές πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
Είμαστε υποχρεωμένοι οι αρχιτέκτονες να θέτουμε ως σημείο εκκίνησης την επίτευξη συνθηκών άνεσης στις ποιοτικές «επιδόσεις» των χώρων που δημιουργούμε Το αν θα επιτύχουμε στον τελικό στόχο να δώσουμε ευτυχία, εξαρτάται από το ταλέντο και τις ικανότητες μας. Μπορούμε στο πλαίσιο αυτό, δικαίως, να εντάσσουμε την επιστήμη μας, την αρχιτεκτονική, ανάμεσα στις τέχνες, χωρίς να την απαλλάσσουμε από την υποχρέωση της χρηστικότητας Δεν μπορεί όμως να νοηθεί αρχιτεκτονική αν στις πρώτες "σκέψεις" του αρχιτέκτονα δεν βρίσκεται η αυτονόητη απαίτηση της εκπλήρωσης των βασικών προαιώνιων στόχων της` δημιουργίας «δοχείων ζωής», όπως θα έλεγε ο δικός μας μεγάλος αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης, που θα προσφέρουν προστασία από το εξωτερικό περιβάλλον και συνθήκες άνεσης στο εσωτερικό τους.
Βασική συνθήκη για τη δημιουργία άνεσης, όπως αναλύσαμε πιο πάνω, είναι ο βιοκλιματισμός.
Καταλήγουμε λοιπόν επαγωγικά στο συμπέρασμα ότι μόνο εάν ο βιοκλιματισμός
συμπεριλαμβάνεται στις προϋπάρχουσες ιδέες, «concept» όπως έχει επικρατήσει να λέγεται διεθνώς, που οδηγούν την αρχιτεκτονική σκέψη και δράση, μπορεί κανείς να ελπίζει σε αποτελεσματική αρχιτεκτονική δημιουργία. Μόνο όταν οι αρχές του βιοκλιματισμού ακολουθούνται από τις αρχικές φάσεις του σχεδιασμού, μπορούμε να μιλάμε για αρχιτεκτονική. Διαφορετικά έχουμε παραγωγή χώρου χωρίς αρχιτεκτονική. Δηλαδή χώρο που έχει παραχθεί χωρίς σκέψη!
Ο όρος «βιοκλιματική αρχιτεκτονική» είναι κατά συνέπεια πλεονασμός που μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα. Ο επιθετικός προσδιορισμός «Βιοκλιματική» είναι περιττός. Δεν έχει τίποτα νέο να προσθέσει στην Αρχιτεκτονική. Ο βιοκλιματισμός είναι βασική παράμετρος της αρχιτεκτονικής και ένα από τα πρωταρχικά της χαρακτηριστικά.
Η αρχιτεκτονική είναι αυτονόητα «βιοκλιματική». Δεν χρειαζόμαστε τον ειδικό όρο «Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική» όπως δεν χρειαζόμαστε και "βιοκλιματικούς αρχιτέκτονες". Χρειαζόμαστε Αρχιτεκτονική και καλούς Αρχιτέκτονες. Αρχιτέκτονες που θα δημιουργούν χώρους "με πολύ σκέψη"!
Γιάννης Τζίμας
Αρχιτέκτων Μηχανικός
www.41a.gr
WWW.FOTAVGEIA.BLOGSPOT.COM
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου